Dekalog krok po kroku

⁷Nie będziesz brał imienia JHWH, twego Boga do tego, co jest bezwartościowe, ponieważ JHWH nie pozostawi bezkarnym tego, kto używa Jego imienia do tego, co jest bezwartościowe.

7. Formuła zakazu jest identyczna jak w Pwt 5, 11 (por. Ps 16, 4). Zmienia się teraz sposób wypowiedzi. JHWH nie jest tu podmiotem mówiącym w pierw­szej osobie (tak ww. 2-6), ale mowa jest o Nim w trzeciej osobie. Imię oznacza, najogólniej mówiąc, przystęp do tego, który je nosi. Jego wzywanie ma charakter kultowy (por. Rdz 4, 26; 12, 8; 13, 4; 21, 33; 26, 25; Jr 10, 25; Ps 79, 6). Proble­matyczne jest jednak to, czego właściwie, w związku z imieniem JHWH, zaka­zuje się w Dekalogu. Targumy (Tg. Onq., Tg. Ps.-J.; także Peszitta) dopuszczają dwa punkty odniesienia. Zakaz dotyczy składania fałszywej przysięgi lub nieuza­sadnionego (do próżnych rzeczy; por. Wlg: in vanum) użycia imienia Bożego. W średniowieczu (Nachmanides) egzegeza żydowska dopuszczała również bar­dziej ogólne rozumienie tego zakazu, w sensie profanacji imienia Bożego. Część egzegetów (Cassuto, Buber, Auerbach; Noth) sugerowała tu także zakaz wzywa­nia imienia JHWH w praktykach magicznych lub wróżbiarskich. Samo słowo šāw^e˒ (w formie rzeczownikowej lub przymiotnikowej), które budzi tyle niejasno­ści, ma niepewną etymologię, ale często pojawia się w podobnym kontekście, co rzeczownik šeqer. Obok sensu oszustwo, fałsz oznacza też coś nieefektywnego, próżnego. Tradycyjnie więc rozumie się przykazanie jako zakaz używania imie­nia Bożego lekkomyślnie, w gniewie lub przy składaniu przysięgi (por. jednak Pwt 6, 13; 10, 20), zwłaszcza gdy wiąże się ona z fałszywym świadectwem (Wj 23,1; Kpł 19, 12). Sugerowany sens jest więc taki, że chodzi o sposób, w jaki coś jest czynione lub cel, który chce się osiągnąć używając w tym wypadku imienia Bożego. Stąd uzasadnione są tłumaczenia „na próżno" i „do złych celów" (por. Houtman, t. 3, 36). Nie można jednak wykluczyć, że rozpatrywany termin może określać jakiegoś idola (por. Jr 18, 15), którego nazywa się imieniem JHWH (T.R. Elβner, Das Namensmissbrauch, 133). Kto wzywa imię Boga, ten wyznaje tym samym swoją wiarę w Niego (Jr 10, 25; Jl 3,5; So 3,9; Ps 79,6) i prosi Go o pomoc (1 Krl 18,24; 2 Krl 5,11; Za 13,9; Ps 99,6). Szczególnym miejscem do tego jest sanktuarium w Jerozolimie, które JHWH wybrał na mieszkanie dla swego imienia (Pwt 12, 5. 11.21; 14,23-24; 16, 2-11; 26, 2; 1 Krl 9, 3; 2 Krl 21, 7). Taka teologia, wprowadzona przez szkołę deuteronomistyczną, zastąpiła jednak starszą, w której to sam JHWH zamieszkiwał w poświęconej Mu świątyni (1 Krl 8, 12; Iz 8, 18). Wszelkie sytuacje mieszczące się poza szczerym kultem, zwłasz­cza fałszywa przysięga (Kpł 19,12; Ps 24,4) lub nieuzasadnione złorzeczenia, które z natury służyły jako rodzaj sądu o charakterze jurydycznym (Rdz 24, 41; 26, 28; Lb 5, 21; Ez 17, 19) i skierowane były przeciwko wszelkim przejawom nieuczciwości (Sdz 17, 2; Kpł 5,1; Za 5, 3; Prz 29, 24), mogą więc podpadać pod analizowane przykazanie. Dekalog zawiera jednak wskazania tyleż samo fundamentalne dla wiary Izraela, co i ogólne, stąd zapewne i tu należy pominąć szczegółowe sytuacje i zachować podstawowy sens „na próżno", „do czczych rze­czy" (tak LXX i Wlg). Przykazanie wyklucza więc wszelkie nadużywanie imienia Bożego (także w wypadku fałszywego proroctwa), posługiwanie się nim dla wła­snych, nie zawsze prawych, korzyści. Nie dotyczy natomiast wprost bluźnierstwa przeciwko JHWH. Jednak oczywistość tego, że stanowi ono poważny grzech, wynika z innych tekstów (Kpł 24, 16; por. Mt 9, 3; 26, 65; J 5, 18; 10, 33. 36; Ap 13, 6; 16, 9. 11. 21). Przykazanie ma też swoją motywację: JHWH nie pozostawi takiego nadużycia wobec swego imienia bez kary (w. 7b; por. ww. 5b.11 oraz 34, 7). Formuła jest dość antyczna (por. Prz 17, 5; 19, 5). Chodzi w niej o odwołanie się Boga jako najwyższego Sędziego. Wezwanie imienia Bożego oznacza powo­ływanie się na Niego właśnie w tej roli i w konsekwencji, jeśli chodzi o nieuczci­wość lub lekkomyślność względem Boga, ściąga na grzesznika Jego wyrok (por. 1 Krl 8, 31; Za 5, 3; Ml 3, 5; Ps 59, 13).