Septuaginta

Księga Mądrości

Poetycka rozprawa napisana prawdopodobnie w Alek­sandrii przez zhellenizowanego Żyda, żyjącego przypuszczal­nie w I stuleciu przed Chr., w dawnych greckich przekładach nosiła tytuł Mądrość Salomona. Autor piszący po grecku wy­chwala mądrość i sprawiedliwość, natomiast przestrzega przed bałwochwalstwem. Sprawiedliwość jest bowiem nieśmiertelna, natomiast pamięć po bezbożnych zaginie. W księdze wyzna­czyć można pięć zasadniczych części: dysputa o sprawiedliwo­ści Bożej (1-5), pochwała mądrości (6-9), mądrość jako klucz do dziejów ludzkości od Adama do Mojżesza (10-12), początki bałwochwalstwa (13,1-15, 17) oraz opowiadanie o zmaganiach Żydów z Egipcjanami, mające za podstawę tekst Księgi Wyjścia (15,18-19,22). Adresatem dzieła była zapewne wspólnota zhellenizowanych Żydów, wywodzących się z identycznego jak autor środowiska. Celem napisanie księgi było podtrzymanie na duchu wyznawców judaizmu, zwłaszcza wtedy, gdy musieli zmagać się z idolatrią lub stanąć w obliczu grożących im prześladowań.

Mądrość Syracha

Napisana w II stuleciu przed Chr. po hebrajsku w Jerozoli­mie księga pouczeń i przysłów została w miarę szybko przełożona na grecki w Aleksandrii. Autor wersji hebrajskiej był nauczycie­lem żydowskiej młodzieży męskiej wywodzącej się z zamożnych rodzin, tłumacz natomiast jego wnukiem, żyjącym w diasporze. Znaczne części tekstu hebrajskiego znalezione zostały w genizie kairskiej oraz w Qumran. Dzieło znakomicie oddaje nastro­je i myśl judaistyczną w przededniu powstania Machabeuszów. Autor ukazuje żydowskie społeczeństwo jako pełne kontrastów jasno spolaryzowanych: bogacze - biedni, pobożni - niepraktykujący, mocni - słabi, sprawiedliwi - bezbożni. W zakres treścio­wy księgi wchodzą następujące zagadnienia: prolog pochodzący od tłumacza, pochwała mądrości (1,1-20), pouczenia dotyczą­ce właściwego życia (1,21 - 23,27), kolejna pochwała mądrości (24,1-34), kolejne pouczenia i przysłowia (25,1 - 37,31), mowa o zaszczytnych zawodach (38, 1-39, 11), następna seria przy­słów i pouczeń (39,12 - 42,25) nauka o porządku kosmicznym (43), pochwała sławnych postaci (44,1 - 50,21) oraz konkluzja (50,22 - 51,30). Nie można wyznaczyć jakiegoś klucza, któ­ry organizowałby księgę treściowo^[16]. Powstawała ona zapewne nie bez wpływu filozofii greckiej. Autor argumentuje, że celem całego nauczania i nabywania mądrości jest zdobycie samokon­troli i umiejętności właściwego postępowania w życiu osobistym i społecznym. Mądrość zawiera się w Prawie. Nie jest zasadne rozgraniczanie Prawa i mądrości, rezerwując wyjaśnianie pierw­szego kapłanom, drugiego zaś mędrcom. Otrzymując od Boga Prawo, Mojżesz otrzymał zarazem mądrość.

Psalmy Salomona

Jest to zbiór osiemnastu utworów przypisywanych Salomo­nowi (dla odróżnienia od psałterza Dawidowego), a ułożonych pierwotnie po hebrajsku i przetłumaczonych najpierw na grecki, a potem na syryjski. Wersja oryginalna powstała w I w. przed Chr., na co wskazują wyraźne sugestie i odniesienia do końco­wych dziesięcioleci panowania Hasmoneuszów. Autor (lub auto­rzy) bez wątpienia nawiązuje w psalmach do zajęcia Jerozolimy przez Pompejusza (63 r. przed Chr.) oraz do jego śmierci w 48 r. przed Chr. Teologia utworów każe przypuszczać, że wywodzą się one z kręgów faryzejskich, zbliżonych być może do esseńczyków. Od strony literackiej elementy lamentacji przeplata­ją się tu z dziękczynieniem, a hymny złączone są z motywami sapiencjalnymi. Z teologicznego punktu widzenia przeważa w psalmach prośba o ukaranie wrogów oraz dziękczynienie za otrzymane dobra. Wojna i zdobycie Jerozolimy widziane są jako kara Boża za przychylną hellenizmowi politykę Hasmoneuszów. Kara dosięgnąć ma także zdobywców miasta; w zapowiedzi tej pobrzmiewa echo zabójstwa Pompejusza. Człowiek zaś pobożny otrzyma nagrodę przy zmartwychwstaniu. Panowanie Boga na ziemi narodu wybranego wprowadzi Mesjasz, potomek Dawida.

Księga Barucha

Księga, która jest de facto zbiorem różnych modlitw i poe­matów o treści religijnej, przypisywana jest sekretarzowi Jeremiasza, Baruchowi^[17]. Przypuszcza się, że powstała ona w II w. przed Chr. W języku hebrajskim, jednakże ta wersja nie prze­trwała. Vlg i niektóre rękopisy LXX włączają w jej treść także apokryficzny List Barucha, który zasadniczo występuje w LXX jako osobna księga. Księga Barucha składa się z kilku części: nar­racyjne wprowadzenie, według którego dzieło powstało w Ba­bilonii na wygnaniu (1,1 -14); pokutna modlitwa wygnańców (1,15 - 3,8); hymn o uosobionej Mądrości (3,9 - 4,4), która jest tożsama z Torą; psalm pocieszenia (4,5 - 5,9).

------------------------------

[16] D. W. SUTER, Mądrość Stracha, czyli Eklezjastyk, w: Encyklopedia biblijna, red. PJ. Achtemeier, tłum. M. Wojciechowski, Warszawa 1999,727-728.
[17] Niekiedy nazywa się ją 1 Księgą Barucha, w odróżnieniu od Apokalipsy Barucha syryjskiej i Apokalipsy Barucha greckiej.