Kanon i apokryfy

W ten sposób z publicznej lektury synagogalnej już w I wieku wyłączono teksty, które powstały w diasporze w języku greckim. Odrzucone księgi to siedem tzw. ksiąg deuterokanonicznych Starego Testamentu. Około II wieku po Chr. Biblia hebrajska oparta na tzw. kanonie palestyńskim (krótkim) okrzepła jako zbiór 39 ksiąg pogrupowanych w trzy zbiory: Prawo (Tora), Prorocy (Nebiim) i Pisma (Ketubim).

Kanon chrześcijański
Chrześcijanie przejęli Stary Testament z religii żydowskiej. Apostołowie i pierwsi misjonarze posługiwali jego greckim tłumaczeniem, tzw. Septuagintą, które w stosunku do Biblii hebrajskiej, było poszerzone o księgi powstałe lub zachowane po grecku. Dowodzą tego przywołane w Nowym Testamencie starotestamentalne cytaty, zgodne z wersją Septuaginty.

Od początku więc chrześcijański Stary Testament był oparty na kanonie długim (tzw. aleksandryjskim) i zawierał 46 ksiąg, a więc także i te, których świętość zakwestionowali rabini. Oficjalnie kanon Starego Testamentu został zatwierdzony w VI wieku.

Kształtowanie się kanonu Nowego Testamentu przebiegało nieco inaczej niż orzeczenie świętości pism Starego Testamentu. Na początku nie było wątpliwości, które pisma są natchnione, a które nie. Potem na skutek herezji oraz ksiąg podszywających się pod autorytet apostolski, pojawiły się wahania co do świętości siedmiu pism deuterokanonicznych. W końcu, w oparciu o opinie apostołów i pierwotnego Kościoła podano wykaz kanonicznych ksiąg Nowego Testamentu.

O uznaniu pisma za natchnione zadecydowały cztery kryteria: pierwsze- apostolskie pochodzenie księgi (od apostoła lub z kręgu jego najbliższych uczniów), drugie - jej budująca treść, zgodna z regułą wiary i całością Pisma Świętego, trzecie- czas powstania tzw. starożytność pisma oraz czwarte- czytanie i komentowanie w liturgii. Ostatecznie do kanonu Nowego Testamentu weszło 27 ksiąg.

Kanon protestancki
Od czasów starożytnych (V-VI wiek), kiedy to ustały wątpliwości co do świętości deuterokanonicznych ksiąg Nowego Testamentu, aż do czasów reformacji (XVI wiek) temat kanonu ksiąg biblijnych nie był podejmowany w Kościele. Powrócił on wraz z wystąpieniem Marcina Lutra, który przedstawił własny wykaz ksiąg świętych. Odrzucił on siedem ksiąg deuterokanonicznych Starego Testamentu i cztery deuterokanoniczne Nowego Testamentu (Hbr, Jk, Jud, Ap).

Współcześnie protestanci powrócili do pełnego kanonu Nowego Testamentu (27 ksiąg), zachowali jednak kanon krótki Starego Testamentu (39 ksiąg), dlatego też Biblia protestancka obejmuje dziś 66 pism biblijnych.

Na skutek stanowiska Lutra Kościół katolicki na Soborze Trydenckim w 1546 roku i w sposób uroczysty, jako dogmat, podał wykaz ksiąg uznawanych przez niego za natchnione: 46 pism Starego Testamentu i 27 pism Nowego Testamentu. Katolickie Pismo Święte zawiera więc 73 księgi zawarte w dwóch zbiorach Starego i Nowego Testamentu.