Dwa skreślone długi

Kolejna persona dramatis, faryzeusz Szymon, gospodarz owej uczty został trafnie scharakteryzowany kilku zaledwie rysami. Jest to człowiek, który zapewne szuka Boga, bo po co by zaprosił do siebie Jezusa? Szanuje on Mistrza, tytułując Go Nauczycielu (w. 40), ale odnosi się do Niego z pewną rezerwą. Jego wiara jest pełna wątpliwości. Wystarczyło, by przed jego ocza­mi rozegrała się scena z dziwnie zachowującą się jawnogrzesz­nicą, a zaraz na jego ustach pojawia się uśmiech powątpiewa­nia wraz z oceną: Gdyby On był prorokiem, wiedziałby, co za jedna (...) jest ta kobieta... A już dalej jego faryzejska ciasnota nie pozwala mu rozumować poprawnie mimo tej okoliczności. Wcale nie dochodzi do poprawnego wniosku, jakim jest Bóg objawiony w Jezusie.

Sposób zachowania się jawnogrzesznicy, podjęty tak w przy­powieści, jak w pouczeniu, które po niej następuje, łatwo przywodzi na pamięć scenę z uczty w Betanii (J 12,3). Nieje­den czytelnik zapytany o to, kto to jest owa jawnogrzesznica, łatwo odpowie: to przecież Maria Magdalena. Istotnie, od cza­sów św. Grzegorza Wielkiego aż do zmian, które nastąpiły po Soborze Wa­ty­kańs­kim II, liturgia Zachodu, obchodząc święto Marii Magdaleny w dniu 22 lipca, utożsamiała trzy osoby: naszą bezimienną jawnogrzesznicę z Marią, siostrą Łazarza i Marty, oraz z Marią z Magdali. Ta stosunkowo późna identyfikacja nie jest słuszna. Odcina się od niej tradycja Wschodu, jak również egzegeza, a ostatnio i liturgia rzymska posoborowa. Należy przyjąć trzy odrębne osoby. Ewangeliści Łukasz i Jan o siostrze Łazarza mówią tylko „Maria”, Łukasz zaś już w następnym rozdziale mówi o Marii Magdalenie, zaznaczając tylko fakt jej uwolnie­nia od złych duchów (8,2), nie wspominając o grzechach. Jak wiadomo, Jezus chętnie bywał gościem w Betanii, a nie do po­myślenia jest, by tak traktował dom, w którym żyła notorycz­na grzesznica. Magdala zresztą leży na północy, a Betania tuż pod Jerozolimą. Wreszcie sposób namaszczenia w opisie Ewangelistów, choć podobny, różni się od niniejszego. Dzisiej­sze drobiazgowe badania historii tradycji tak ustnej, jak kolej­nych redakcji tekstu pisanego, usiłują z tych podobieństw i ró­żnic snuć rozmaite wnioski co do samych faktów, ale daleko im jeszcze do wyników pewnych, powszechnie uznanych.

Samo zachowanie się owej kobiety było dla otoczenia, z gospodarzem na czele, szokujące. Weszła zapewne z zamiarem namaszczenia drogocennym olejkiem głowy Mistrza, którego musiała już znać, którego w tym celu szukała, by Mu jakoś okazać wdzięczność – bliżej nie wiemy za co. Oburzony wzrok ucztujących zatrzymał ją, a być może też majestat Mistrza (H. Schürmann), upada więc do Jego stóp, zaczyna płakać i cało­wać Jego stopy z wdzięcznością. Łzy trzeba znów czymś otrzeć, bo może one plamią Mistrza? Niepomna reguł przyzwoitości, odsłania głowę (u ra­binów powód do rozwodu!) i włosów używa zamiast ręcznika. Drogocenny olejek wylewa na te właśnie stopy. Następuje długotrwałe milczenie zaskoczonych biesiad­ników i Jezusa. On na to wszystko pozwala, pozwala również na refleksje gospodarza. Wreszcie przerywa je dowodząc Szy­monowi, że sam jest Prorokiem – i czymś więcej. Krótką przypo­wieścią całkowicie usprawiedliwia dziwne zachowanie się na­wróconej grzesznicy.

Sama krótka przypowieść i rozstrzygnięcie Szymonowe są jasne. Warto tylko przypomnieć, że „dług” często w Ewangeliach oznacza po prostu grzech (por. np. Łk 12,59; Mt 6,12 [o)feilh/mata – ofeilémata]; 18,23–35). Dlatego w przypowieści przedziwnym wierzycielem jest sam Bóg, dłużnikami – grzesznicy. „Miłować” tu oznacza „od­czuwać” – i może „okazywać wdzięczność”, gdyż ani język ara­mejski, ani hebrajski nie mają czasownika „dziękować”, a mu­szą go zastępować opisem objawów: „kochać, wysławiać” itp.