Egzegeza biblijna

Dwa słowa ściśle związane z interpretacją biblii są pochodzenia greckiego. Pierwsze z nich to „hermeneutyka”, znaczy po grecku albo „tłumaczenie” albo „interpretacja” iw obu tych znaczeniach było używane w tekstach klasycznych i biblijnych. Jednak w językach nowożytnych termin ten dotyczy „nauki interpretacji” i odróżnia się go od drugiego słowa wprowadzonego z greki, będącym tematem niniejszego artykułu – „egzegeza”.

W grece klasycznej „exegesis” ma dwa znaczenia:
1) stwierdzenie, opowiadanie
2) wyjaśnienie, interpretacja, komentarz
W Atenach w okresie klasycznym egzegeta był ten, kto tłumaczył wyrocznie, prawo religijne i ceremonialne oraz znaki z nieba. Egzegeci działali także w świątyniach jako przewodnicy, który snuli tradycyjne opowieści. W greckim ST można spotkać tylko pierwsze z tych dwu znaczeń (termin nie występuje w NT), ale w tekstach patrystycznych egzegeza oznacza również „komentarz” lub wykładnię Pisma.

W języku angielskim exegesis oznacza bądź wyjaśniającą glosę, np. drugie zdanie jest egzegezą (exegesis) pierwszego”, albo szersze objaśnienie, zwłaszcza Pisma lub tekstu biblijnego. Oxford Dictionary Murraya przytacza przykłady od XVII w. Słowo to wskazuje na dokładne czy tanie tekstów biblijnych, wyjaśniające terminy i zdania. i często jest przeciwieństwem – „eisegezy” - określenia o wydźwięku pejoratywnym które nasuwa myśl, że interpretator naniósł na tekst swoje własne pobożne myśli i wyobrażenia. Interpretację alegoryczną i — typologiczną często określa się jako „.eisegezę”.

Egzegeza biblijna ma miejsce m.in. w przypadku komentowania tekstu wiersz po wierszu. Wszystkie komentarze krytyczne obejmują egzegezę, choć wiele z nich omawia również inne interpretacyjne kwestie, takie jak forma, rodzaj czy znaczenie dla dzisiejszego czytelnika. Niektóre nawet oddzielają egzegezę od bieżącego komentarza i umieszczają ją w przypisach”, ponieważ zajmuje się sprawami przekładu i wyjaśnieniem szczegółów technicznych. Sztuka egzegezy polega na rozjaśnianiu wyrażeń w ich odpowiednim kontekście historycznym. Próbuje ona ustalić najbardziej pierwotne brzmienie tekstu i wytłumaczyć warianty (zob. Krytyka tekstu): nawiązuje do obecnego stanu wiedzy o historii języków i kultur, aby zbadać niuanse konkretnych słów i zwrotów; wykorzystuje też dowody — archeologiczne, by łatwiej usytuować miejsca i ustalić — chronologię. Innymi słowy, bada trzy określenia sensu: wewnątrztekstowy. zewnątrztekstowy i międzytekstowy. Sens wewnątrztekstowy określają same słowa tekstu oraz bezpośredni kontekst literacki słów i wyrażeń. Odpowiada on na takie pytania, jak:

Jakie jest pierwotne brzmienie tekstu”? Czy określone słowo bądź wyrażenie występują gdzie indziej w tym tekście w podobnym lub innym sensie? Jaka Jest struktura gramatyczna zdania i jego stosunek do tego, o czym mowa wcześniej i później? Sens pozatekstowy określa historyczny, kulturowy i geograficzny kontekst, w jakim tekst powstał, jaki zakłada i do jakie, go się odnosi. Sens międzytekstowy określają odniesienia lub aluzje, jakie czyni jeden tekst do drugiego, jak w Ewangeliach. gdy używają fragmentów swego Pisma. Dopiero po rozstrzygnięciu tych kwestii można dokonać właściwego przekładu z hebrajskiego, aramejskiego czy greckiego. Zamieszczone niżej przykłady pozwolą rozjaśnić niektóre z tych spraw. Pierwszy bada zarówno gramatyczne funkcje słów i zdań, jak ich kontekst historyczny i geograficzny. Drugi próbuje określić zarówno oryginalne słownictwo tekstu, jak i jego właściwy przekład.

1. W przypadku wyroczni Amosa 9, 7: Czyż nie jesteście dla Mnie jak Kuszyci, wy, synowie Izraela? - wyrocznia Pana. Czyż Izraela nie wyprowadziłem z ziemi egipskiej, jak Filistynów z Kaftor, a z Kir Aramejczyków” J.L. Mays podaje następującą egzegezę: „Pytania wstępne mają charakter retoryczny; są to w rzeczywistości stwierdzenia Jahwe. który przypuszcza atak na teologię adresatów. Oba pytania podejmują temat <<<. ale zamiarem ich jest wydobyć na światło ten wymiar owej relacji, którego Izrael nie bierze w rachubę. Dlaczego Amos wybiera właśnie Kuszytów., by ich porównać z Izraelem, niestety pozostaje nieco niejasne. Kusz to starotestamentalna nazwa obszaru Etiopii i Nubii, o Kuszytach jednak wspomina się rzadko. Odosobniona tradycja w Lb 12,1 podaje, że egipska żona Mojżesza była Kuszytką i że Aaron i Miriam mieli to za złe Mojżeszowi. Niekiedy Kuszyci pojawiają się w Izraelu jako słudzy i eunuchowie (2 Sm 18,21; Jr 38,7). Przysłowie Jeremiasza o kolorze skóry Kuszytów nawiązuje Ostatecznie do ich obcości i osobliwości (Jr 13,23). Na pewno można powiedzieć tylko tyle, że Kuszyci byli obcym, odmiennym ludem, który Izraelici znali głównie jako niewolników. <>. Porównanie zmierza do całkowitego upokorzenia Izraela ze względu na Jahwe, do sprowadzenia ich w Boskim porządku rzeczy do roli, jaką spełniali Kuszyci w ich własnej społeczności. Relacja Izraela do Jahwe ani nie daje przywilejów, ani nie stwarza szczególnego statusu, który ogranicza jego suwerenność, raczej ukazuje tę suwerenność w sposób radykalny.