WNIEBOWSTĄPIENIE PAŃSKIE - ROK B

DRUGIE CZYTANIE

Dojdziemy do miary wielkości według Pełni Chrystusa

Czytanie z Listu Świętego Pawła Apostoła do Efezjan

Bracia:
Zachęcam was ja, więzień w Panu, abyście postępowali w sposób godny powołania, do jakiego zostaliście wezwani, z całą pokorą i cichością, z cierpliwością, znosząc siebie nawzajem w miłości. Usiłujcie zachować jedność Ducha dzięki więzi, jaką jest pokój.

Jedno jest Ciało i jeden Duch, bo też zostaliście wezwani do jednej nadziei, jaką daje wasze powołanie. Jeden jest Pan, jedna wiara, jeden chrzest. Jeden jest Bóg i Ojciec wszystkich, który jest i działa ponad wszystkimi, przez wszystkich i we wszystkich.

Każdemu zaś z nas została dana łaska według miary daru Chrystusowego. Dlatego mówi Pismo: «Wstąpiwszy na wysokości, wziął do niewoli jeńców, rozdał ludziom dary». Słowo zaś „wstąpił” cóż oznacza, jeśli nie to, że również zstąpił do niższych części ziemi? Ten, który zstąpił, jest i Tym, który wstąpił ponad wszystkie niebiosa, aby wszystko napełnić. On też ustanowił jednych apostołami, innych prorokami, innych ewangelistami, innych pasterzami i nauczycielami, aby przysposobili świętych do wykonywania posługi dla budowania Ciała Chrystusowego, aż dojdziemy wszyscy razem do jedności wiary i pełnego poznania Syna Bożego, do człowieka doskonałego, do miary wielkości według Pełni Chrystusa.

Ef 4, 1-13

4,1-6. Na początku części zawierającej wskazówki postępowania, autor listu ponownie przywołuje obraz Pawła, więźnia w Panu, by poprzeć nauczanie jego autorytetem. Zjednoczenie nowej ludzkości, stworzonej w Chrystusie (2,14-16), zostało ukazane na przykładzie jedności panującej w Kościele - podtrzymywanej przez cnoty, dzięki którym wspólne życie staje się możliwe: pokorę, wrażliwość, cierpliwość i wytrwałość. Inspiracją dla tego fragmentu jest Kol 3,12- -15.

4-6. Jedno jest Ciało: Stwierdzenie, ze wierzący zostali powołani do tego, by stanowić jedno Ciało (Kol 3,15), stanowi wprowadzenie do siedmioczęściowego zdania, opisującego jedności, jaka ma cechować życie chrześcijańskie.

5. Jeden jest Pan: Por. 1 Kor 8,6. To stwierdzenie jest szczególnie ważne z powodu pogańskiego pochodzenia czytelników oraz akcentowania przez autora listu poddania wszystkich Władz i Zwierzchności niebieskich Chrystusowi (1,20-22). jedna wiara, jeden chrzest: w Ef jedność wiary można utożsamiać z jednością przedmiotu wiary - nauczania przyjętego przez wszystkich członków Kościoła. Po okresie apostolskim, gdy zaczęło się kształtować zinstytucjonalizowane chrześcijaństwo, wiara stała się równoznaczna z przyjęciem autorytatywnej tradycji apostolskiej (zob. 2,20), którą odróżniano od fałszywej nauki (4,14). Wzmianka o jedności wyrażonej w chrzcie harmonizuje z eklezjologiczną perspektywą Ef (-> Teologia św. Pawła 88,125-126). Droga do nowego życia, do którego chrześcijanie zostali powołani w Kościele (4,1), prowadzi przez chrzest, będący formalnym aktem inicjacji, włączenia w Ciało Chrystusa (por. Kol 2,9-12).

6. ponad wszystkimi, przez wszystkich i we wszystkich: Deklaracja monoteizmu (por. Pwt 6,4: Rz 3,30; 1 Kor 8,5-6) stanowi kulminację serii stwierdzeń. Transcendencja i zawarcie wszystkiego w Bogu Zostały tutaj wyrażone za pomocą czterokrotnego użycia słowa panta, wszystko".

7-16. Jedność Ciała, ukazana w ww. 3-6, dostarcza tła dla omówienia różnorodności urzędów w Kościele.

8. wstąpiwszy do góry: Autor Ef cytuje Ps 68,19 w formie, która nie zachowała się w żadnym hebr. czy gr. rękopisie (w których jest „przyjął" zamiast „rozdał"). Późna tradycja rabiniczna podaje, że tekst ten opowiada o wstąpieniu Mojżesza na górę Synaj i przekazaniu Prawa (Str-B 3. 596). Autor Ef interpretuje tekst w podobnym duchu, odnosząc go do wniebowstąpienia Chrystusa i późniejszego udzielenia darów Kościołowi.

9. do niższych części ziemi: Chodzi o zstąpienie do Hadesu, miejsca przebywania zmarłych (por. Rz 10,7; Flp 2,10; 1 P 3,19; 4,6), lub o wcielenie i pobyt na ziemi, która jest uważana za „niższe części". Koncepcja kosmologiczna autora, według której wszystkie byty inne od ludzi, dobre i złe, znajdują się na wyżynach (1,20-22; 3,9-10; 6,10-20), uzasadnia interpretowanie wyrażenia tes ges, "ziemia" jako apozycyjnego dopełniacza ("niższe części", np. „ziemię"; na temat innych opinii zob. BDF 167). zaś zstąpienia - jako wcielenia. Niższe części ta karótera, stanowią przeciwieństwo wyżyn niebieskich, ta epourania.

11. ustanowił jednych apostołami: Po chrystologicznej interpretacji cytatu z Pisma, autor wprowadza dodatkowy wymiar eklezjologiczny, interpretując „dary" z Ps 68,19 jako urzędy w Kościele. Tak więc, najpierw są apostołowie i prorocy, którzy z perspektywy autora należą do przeszłości i stanowią fundament Kościoła (2,20). Po nich ewangeliści, pasterze i nauczyciele, co odpowiada urzędom kościelnym rozpowszechnionym za czasów autora. Listę kościelnych urzędów należy odróżniać od podobnych list pojawiających się w pismach Pawłowych (Rz 12,6-8; 1 Kor 12,8-11.28), które wyliczają charyzmaty udzielone poszczególnym osobom przez Ducha. pasterzami: W znaczeniu urzędu w Kościele słowo „pasterz" (lub pastor) nie jest używane w żadnym innym fragmencie NT. Aluzje do takiego urzędu pojawiają się jednak w napomnieniach skierowanych do przywódców poszczególnych Kościołów (Dz 20,28; J 21,15-17; 1 P 5, 7), by troszczyli się o stado, oraz w obrazie Jezusa jako Dobrego Pasterza (J 10,11). Urzędy te przygotowują Kościół do służby i przyczyniają się do wzrostu Ciała Chrystusa.

13. do człowieka doskonałego: Akcent pada na gr. słowo aner, które w tym kontekście nie odnosi się do męskości, lecz do dorosłości, stanowiąc przeciwieństwo bycia dzieckiem wspomnianym w następnym wersecie (BAGD 66[2]). Pełna dojrzałość ustalana jest w stosunku do „miary wielkości według Pełni Chrystusa".

***

4,-16 Jedno Ciało, wiele członków. Starożytne mowy i listy perswazyjne (których celem było przekonanie adresata) często wdawały się w szczegółowe rozważania, do tego jednak miejsca Paweł posługiwał się głównie „epideiktyczną" („chwalącą") *retoryką. Wysławiał *Kościół i wzywał, by stał się takim, jakim Bóg go zaplanował. Teraz apostoł sięga jednak po tradycyjną metodę retoryki perswazyjnej, jaką jest napomnienie (ex­hortatio). Ten rodzaj argumentacji ciągnie się nie­mal do końca listu, aż do kończącego peroratio (wyciągnięcia wniosku końcowego, Ef 6,10-20).

4,1-2. Chociaż „cichość" („łagodność") uważano za cnotę, większość pisarzy greckich postrzegała „pokorę" jako cechę negatywną, chyba że była uzasadniona społecznie, w przypadku uniżenia się przed człowiekiem zajmującym wyższą pozycję. Na temat Pawłowego uwięzienia (przypuszczalnie w Rzymie), zob. komentarz do Ef 6,20.

4,4-6. Niektóre teksty żydowskie (szczególnie utwory *Filona i *2 Księga Barucha) kojarzy jedność Izraela z jednością Boga. W tekstach tych nigdy jednak nie było mowy o połączeniu żydów i *pogan w jeden lud, chociaż wszystkie narody tworzyły, wspólnie ludzkość. Język Pawłowy bardziej przypomina filozoficzny język *stoików, głoszących jedność stworzenia. Nawet jednak popularny grecki temat *retoryczny zgody (jedności, pokoju) nie może się równać Pawiowej idei jedności, w jakiej uczestniczą i którą muszą zachowywać wierzący w Jezusa.

4,7-8. Paweł powtarza tutaj Ps 68,18, jak to często czynili starożytni komentatorzy Pisma, by wyrazić swoją. myśl (późniejszy targum do Księgi Psalmów formułuje ten tekst podobnie jak Paweł). Psalm ten odnosi się do „wstąpienia" Boga na Górę Synaj (jak to rozumieli żydowscy interpretatorzy), Paweł odnosi Boże „wstępowanie" do Jezusa. (W niektórych tradycjach żydowskich Mojżesz wstąpił aż do nieba, by otrzymać *Prawo. Jeśli Paweł lub jacyś jego czytelnicy znali te tradycje, odniesienie tego psalmu do postaci Jezusa byłoby jeszcze bardziej wymowne. Nie wiadomo jednak jak szeroko rozpowszechniona była ta tradycja w czasach Pawła). Myśl Pawłowa pozostaje w harmonii z obrazem zaczerpniętym z psalmu, chociaż apostoł dokonał parafrazy. Kiedy zdobywca otrzymał już daninę i lupy od pokonanych (jak w Ps 68,18), rozdzielał większość zdobyczy swym żołnierzom (jak tutaj).

4,9-10. Paweł interpretuje i stosuje cytowany tekst w taki sposób, w jaki uczyniłby to wprawny żydowski nauczyciel. Słowa „niższe części ziemi" oznaczają przypuszczalnie sferę panowania śmierci, a więc i to, że Jezus musiał umrzeć (Ez 32,24); tekst może też jednak oznaczać Jego zstąpienie z nieba, by stać się sługą, które dokonało się w chwili wcielenia (Flp 2,7; por. Ps 139,15).

4,11. "*Apostołowie" w sensie dosłownym oznacza­ją posłańców wypełniających misję tego, kto ich posłał. Jako tacy, dysponowali władzą posyłającego ich w stopniu niezbędnym do zrealizowania powierzonego zadania. W *Nowym Testamencie termin ten stosuje się w odniesieniu do powoła­nych przez Boga przedstawicieli, upoważnionych przez Niego w szczególny sposób (w stopniu więk­szym od innych) do głoszenia Jego woli. „Prorocy" byli Bożymi rzecznikami, zarówno w *Starym Te­stamencie, jak i później, w *Kościele. Apostołowie w stosunku do proroków spełniali być może podobną rolę, jak proroccy sędziowie (np. Samuel i Debora) lub przywódcy (np. Eliasz i Elizeusz), którzy posiadali specjalną pozycję i władzę, wobec pozostałych proroków Starego Testamentu.

„Ewangeliści", głosiciele Dobrej Nowiny (przesłania Chrystusa), byli traktowani jako „heroldzi", pewien rodzaj posłańców. „Pasterze" (słowo używane na oznaczenie przełożonych w Starym Testamencie, np. Jr 23,2-4) gdzie indziej w Nowym Testamencie są przełożonymi lokalnych wspólnot chrześcijańskich (Dz 20,17.28; 1 P 5,1-2). Zostali oni powołani, by czuwać nad Bożym ludem, wiernie głosząc Jego naukę (jr 23,18-22). „Nauczyciele" byli ludźmi, którzy wyjaśniali Pisma i przekazy o Jezusie. Jeśli pełnili rolę podobną do żydowskich nauczycieli, udzielali przypuszczalnie wspólnocie biblijnego pouczenia i szkolili innych w wyjaśnianiu Pism. Podobnie jak to ma miejsce w przypadku wielu starożytnych list, niektóre z podanych tutaj terminów mogą się ze sobą w dużym stopniu pokrywać (grecki tekst wskazuje zwłaszcza na zachodzenie na siebie kategorii „pasterzy" i „nauczycieli"); Mają oni podobne zadania, zaś ich autorytet opiera sie na tym, że są nosicielami przesłania Chrystusa. Ich władza wynika z głoszonego przez nich orędzia i duchowych darów. Podobnie jak w przypadku żydowskich nauczycieli, którzy wyjaśniali Boże przesłanie (w przeciwieństwie do arcykapłanów), żadna z wymienionych tutaj osób nie reprezentuje władzy instytucjonalnej w znaczeniu hierarchii *kościelnej o charakterze ponadlokalnym (która przypuszczalnie wykształciła się dopiero w II w. po Chr.). Wspólnie wszyscy ci słudzy Bożego Słowa mieli przysposobić cały lud Boży do posługiwania (Ef 4,12-16).

4,12. Grecki termin odpowiadający naszemu słowu „przysposobienie" był używany w świecie greckim w odniesieniu do pracy filozofów i nauczycieli.

4,13-16. Metafory człowieka osiągającego dojrzałość i statku miotanego falami były popularne w czasach św. Pawła. Obraz dojrzewania rzadko był stosowany w odniesieniu do całej wspólnoty (jak to ma tutaj miejsce), myśl Pawłowa była jednak łatwa do zrozumienia. Obraz użyty przez apostoła ma charakter ogólny, nie ma w nim też tradycyjnych żydowskich motywów eschatologicznych. Paweł wskazuje więc przypuszczalnie raczej na potrzebę dojrzałości Kościoła jako takiego, niż na konkretną przepowiednię dotyczącą jego pełni w czasach ostatecznych.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :