XXVIII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK C

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XXVIII NIEDZIELA ZWYKŁA – Rok C

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Uzdrowienie Naamana

Czytanie z Drugiej Księgi Królewskiej

Wódz syryjski Naaman, który był trędowaty, zanurzył się siedem razy w Jordanie według słowa proroka Elizeusza, a ciało jego na powrót stało się jak ciało małego dziecka i został oczyszczony.
Wtedy wrócił do męża Bożego z całym orszakiem, wszedł i stanął przed nim, mówiąc: „Oto przekonałem się, że na całej ziemi nie ma Boga poza Izraelem. A teraz zechciej przyjąć dar wdzięczności od twego sługi”. On zaś odpowiedział: „Na życie Pana, przed którego obliczem stoję, nie wezmę!”. Tamten nalegał na niego, aby przyjął, lecz on odmówił. Wtedy Naaman rzekł: „Jeśli już nie chcesz, to niechże dadzą twemu słudze tyle ziemi, ile para mułów unieść może, ponieważ odtąd twój sługa nie będzie składał ofiary całopalnej ani ofiary krwawej innym bogom, jak tylko Panu”.

2 Krl 5,14-17

14. ”małego dziecka”: Potężny Naaman porównany jest z dziewczynką z 5,2.

15. ”przekonałem się”: Naaman przeszedł od gniewnego niezrozumienia (5,11) do pełnej akceptacji.

16. ”nie wezmę”: Przyjęcie daru mogłoby sugerować, że uleczenie dokonało się własną mocą Elizeusza.

17. ”ziemi”: Naaman wyraża popularną starożytną koncepcję, że bóstwo jest przywiązane do pewnego terytorium (por. Ps 137,4); na tej zasadzie, jeśli Naaman ma czcić Jahwe w Damaszku, musi zabrać ze sobą część domeny Jahwe.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

5,17. Zabranie ze sobą ziemi. Naaman daje jasno do zrozumienia, że wywiezienie ziemi ma związek z ofiarami. Sugeruje to, że zamierza zbudować ołtarz z ziemi, którą sobie zabierze (hebrajskie słowo oznaczające tutaj "ziemię" jest tym samym, które pojawia się w poleceniu wzniesienia ołtarza w Wj 20,24; na temat dodatkowych informacji zob. komentarz do tego fragmentu). (Wj 20,24. Ołtarz z ziemi. Niektóre ołtarze pochodzące z tego okresu były wykonane z glinianej cegły i być może to je właśnie miał na myśli autor biblijnego tekstu, pisząc o ołtarzu z ziemi. Inne wytłumaczenie głosi, że chodzi o ołtarz, którego zewnętrzna warstwa wykonana była z kamienia, środkowa zaś wypełniona ziemią. Pismo Święte nie wspomina o ołtarzach wykonanych z ziemi, nie zostały też one odkryte przez archeologów.)

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Pan Bóg okazał ludom swe zbawienie.

Śpiewajcie Panu pieśń nową,
albowiem uczynił cuda.
Zwycięstwo Mu zgotowała Jego prawica
i święte ramię Jego.
Refren.
Pan okazał swoje zbawienie,
na oczach pogan objawił swoją sprawiedliwość.
Wspomniał na dobroć i na wierność swoją
dla domu Izraela.
Refren.
Ujrzały wszystkie krańce ziemi
zbawienie Boga naszego.
Wołaj z radości na cześć Pana, cała ziemio,
cieszcie się, weselcie i grajcie.
Refren.

Ps 98,1.2-3ab.3cd-4

Ps 98. Psalm na cześć Jahwe-Króla, podobny do Ps 96

Struktura:

- ww. 1-3 (wezwanie skierowane do ludu Bożego, by wielbili Jahwe za Jego zbawcze czyny wobec Izraela):
- ww. 4-6 (wezwanie całej ludzkości, by przyłączyła się do radosnego wielbienia Króla Jahwe w Świątyni);
- ww. 7-9 (wezwanie całego stworzenia, by uznało rządy Jahwe). 1-3. Kluczowym terminem w tym fragmencie jest „zbawienie/zwycięstwo” w ww. 1 b, 2a, 3b. W centrum uwagi są zbawcze dzieła, których Bóg dokonał „wobec domu Izraela” (w. 3). Dopiero później uwaga zostaje skierowana na narody („cała ziemia” w w. 4).

3. „dobroć i… wierność swoją”: Hebr. heses i `ěmûnâ odnoszą się do zobowiązania Jahwe w zawartym przymierzu; „wspomniał” ma konkretne odniesienie (por. Wj 2,24). Bóg podjął działania, by wybawić Izraela.

4-6. Wzmianki o instrumentach muzycznych i pieśni wskazują na świątynię (zob. „wobec Pana” w w. 6b). „Misja” Izraela, chociaż nigdy nie była głównym motywem ST, zawierała obraz narodów przychodzących na Syjon, by wielbić Jahwe (Iz 2,1-4).

7-9. Por. Ps 96,1.-13. Wy mienienie miejsc wodnych („morze” w w. 7, „rzeki” w w. 8) i suchy ląd („świat” w w. 7, „góry” w w. 8) to pewnego rodzaju meryzm podkreślający, że całe stworzenie powinno przyłączyć się do chóru radości.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

98,1. Święte ramię Jego. Obraz wyciągniętego ramienia lub mocnej ręki często pojawia się w egipskich inskrypcjach opisujących potęgę faraona. Motyw ten został wykorzystany w narracji o wyjściu Izraelitów z Egiptu, by opisać przewagę Boga nad faraonem. W pochodzących z XIV w. przed Chr. listach z Amarna, Abdi-Heba, namiestnik Jerozolimy, odwołuje się do "mocnego ramienia króla" jako podstawy swego mianowania. Podobnie, w pochodzącym z okresu XI dynastii hymnie do Ozyrysa, jego wzrastanie do potęgi oddane zostało frazą: "gdy jego ramię było mocne". W hymnie Horemheba na cześć Tota opisano bóstwo księżyca wiodące boską arkę po niebie "wyciągniętym ramieniem".

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Jeśli trwamy w cierpliwości, będziemy królowali z Chrystusem

Czytanie z Drugiego Listu świętego Pawła Apostoła do Tymoteusza

Najmilszy:
Pamiętaj na Jezusa Chrystusa, potomka Dawida. On według Ewangelii mojej powstał z martwych. Dla niej znoszę niedolę aż do więzów jak złoczyńca; ale słowo Boże nie uległo skrępowaniu. Dlatego znoszę wszystko przez wzgląd na wybranych, aby i oni dostąpili zbawienia w Chrystusie Jezusie razem z wieczną chwałą.
Nauka to zasługująca na wiarę: Jeżeliśmy bowiem z Nim współumarli, wespół z Nim i żyć będziemy. Jeśli trwamy w cierpliwości, wespół z Nim też królować będziemy. Jeśli się będziemy Go zapierali, to i On nas się zaprze. Jeśli my odmawiamy wierności, On wiary dochowuje, bo nie może się zaprzeć siebie samego.
2 Tm 2,8-13

8. Powoływanie się na przykłady było jedną z głównych metod zachęcania stosowanych w starożytnej parenezie (moralnym napominaniu). Paweł powołuje się tutaj na przykład Jezusa, który wiele wycierpiał, lecz otrzymał wieczną chwałę (por. 2 Tm 2,10-12).

Pawłowe autorstwo tej formuły wiary jest wyraźne,

”według Ewangelii mojej”: Zob. Rz 1,1; 2,16; 16,25. Słownictwo prawdopodobnie pochodzi z Rz 1,3-4. Interesujący jest fakt, że zmartwychwstanie Chrystusa wspomina się wcześniej niż jego narodzenie.

9-10. W listach pasterskich nie ma ani jednej wzmianki o innych apostołach, którzy kontynuowaliby działalność Pawła, gdyby ta została wstrzymana.

Paweł daje samego siebie za przykład, co również było powszechnie stosowaną metodą moralnego pouczenia, używaną przez starożytnych filozofów i pisarzy-moralistów (por. 2 Tm 2,8).

11-13. Chociaż Bóg jest niezmienny, sposób Jego postępowania z ludźmi zależy od odpowiedzi, jakiej Mu udzielają (2 Krn 15,2; Ps 18,25-27). Boża wierność przymierzu nie jest zależna od tych, którzy je łamią nie dochowując wierności, lecz oni sami nie zostaną zbawieni (zob. komentarz do Rz 3,3)

11. ”nauka to zasługująca na wiarę”: Zob. Tt 3,8. Pozostała część w. 11 przypomina językowo Rz 6,8.

13. Element (d') (on wiary dochowuje [tzn. Bóg]) jest teologiczną podstawą dla fragmentu (d) (On nas się zaprze); pozostałe części paralelne są synonimami.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Za wszystko dziękujcie Bogu,
taka jest bowiem wola Boża względem was
w Jezusie Chrystusie.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja

1 Tes 5,18

EWANGELIA
Wiara uzdrowionego cudzoziemca

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Stało się, że Jezus zmierzając do Jerozolimy przechodził przez pogranicze Samarii i Galilei. Gdy wchodził do pewnej wsi, wyszło naprzeciw Niego dziesięciu trędowatych. Zatrzymali się z daleka i głośno zawołali: „Jezusie, Mistrzu, ulituj się nad nami”. Na ich widok rzekł do nich: „Idźcie, pokażcie się kapłanom”. A gdy szli, zostali oczyszczeni. Wtedy jeden z nich widząc, że jest uzdrowiony, wrócił chwaląc Boga donośnym głosem, upadł na twarz do nóg Jego i dziękował Mu. A był to Samarytanin. Jezus zaś rzekł: „Czy nie dziesięciu zostało oczyszczonych? Gdzie jest dziewięciu? Żaden się nie znalazł, który by wrócił i oddał chwałę Bogu, tylko ten cudzoziemiec”. Do niego zaś rzekł: „Wstań, idź, twoja wiara cię uzdrowiła”.
Łk 17,11-19

WDZIĘCZNOŚĆ i WIARA TRĘDOWATEGO SAMARYTANINA (17,11-19).
Cud ten jest charakterystyczny dla Łukasza i jego czwartego opowiadania o podróży Jezusa do Jerozolimy (zob. 11,14; 13,10-17; 14,1-6). „W każdym z opowiadań głównym tematem nie jest jakieś cudowne wydarzenie, lecz nauczanie słowa, które z niego wynika" (Ellis, Luke 209). W tym przypadku nauczanie Jezusa ma wymiar chrystologiczny, soteriologiczny, eschatologiczny i moralizatorski.

11-12. Trąd był odrażającą chorobą skóry (nazwa ta odnosiła się do wielu schorzeń), z powodu której Biblia nakazywała izolację od reszty społeczeństwa (Kpł 13,45-46), chociaż nie szła tak daleko jak niektórzy żydowscy nauczyciele, którzy przypisywali ją grzechowi chorego. Trędowaci byli więc wyrzutkami odłączonymi od reszty wspólnoty, których zdrowi woleli unikać.

11. ”przez pogranicze Samarii i Galilei”: Nie powinniśmy oczekiwać zbytniej dokładności geograficznej. Dla Łukasza ważne są dwie rzeczy: Jezus zmierza do Jerozolimy na spotkanie Bożej woli; przechodząc w pobliżu Samarii napotyka trędowatego Samarytanina.

12. ”dziesięciu trędowatych”: Wysokie, solidne bariery oddzielały tych mężczyzn od ich braci i sióstr.

13. Trędowaci podchodzą do Jezusa w postawie pokory, która w Starym Testamencie była właściwym sposobem zbliżania się do Boga lub Jego przedstawiciela z prośbą o modlitwę.

14. Biblia nakazywała złożenie konkretnych ofiar po wyzdrowieniu z trądu (Kpł 14,1-32). Stosując się do tych przykazań, Jezus w niczym nie narusza 'Prawa, ani nie obraża kapłanów.

Zob. Kpł 13,49.

15-19. Wedle własnych kryteriów, Samarytanie byli ludźmi pobożnymi, lecz Żydzi uważali ich za niereligijnych. Pobożni Żydzi unikali bliższych kontaktów z Samarytanami. Owo napięcie wzmacnia wymowę tej opowieści. Fakt, że Samarytanin podróżował z żydowskimi trędowatymi w rejonie pomiędzy Samarią a Galileą (w. 11) ilustruje również skrajnie radykalną pozycję społeczną trędowatych - choroba ta usuwała inne podziały społeczne.

15. ”widząc”: „Tylko Samarytanin widzi i w pełni rozumie, co się naprawdę stało. Jego zdolność dostrzeżenia sprawia, że rozumie, iż nie tylko został uzdrowiony, lecz także znalazł Boże zbawienie. Powrót Samarytanina świadczy o jego nawróceniu" (H.D. Betz, JBL 90 [ 1971 ] 318).

”chwaląc Boga”: To ulubiona Łukaszowa odpowiedź na objawienie Bożej mocy i miłosierdzia (zob. 2,20; 5,25.26; 7,16; 13,13; 18,43; 23,47; Dz 4,21; 21,20). Tutaj i w w. 18 na pierwszy plan wybija się wątek chrystologiczny: trędowaty Samarytanin chwali Boga za to, co uczynił Jezus - Boży wysłannik. Ważną rolę odgrywa również motyw eschatologicznego wypełnienia. Słowa, które zostały wypowiedziane w 2 Krl 5,8-19a i powtórzone w 4,27 oraz 7,22, znalazły wypełnienie w Jezusie: Boże zbawienie jest przeznaczone dla wszystkich ludzi.

16. ”dziękował Mu”: Łukasz przeciwstawia niewdzięczność wdzięczności, czyniąc uwagę o charakterze moralizatorskim.

”Samarytanin”: Słowa te mają w greckim tekście charakter emfatyczny. Na temat roli Samarytan zob. 9,51-55; 10,25-37; Dz 8,4-25. Łukasz wybrał bohatera spoza narodu wybranego.

19. ”twoja wiara cię uzdrowiła”: W słowach tych pobrzmiewa Łukaszowe przesłanie soteriologiczne. Jezus jest tym, który uzdrawia z chorób i przywraca odrzuconych do ludzkiej wspólnoty. W nim uczniowie znajdą prawdziwą miarę ludzkiej pełni.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.