Pokuta - Pisma i Prorocy

Dzień Wszystkich Świętych

Człowiek Starego Testamentu miał świadomość swojej grzeszności.

Czy w Pismach i u Proroków jest odnotowana jakaś praktyka wyznawania grzechów?

Szukając prefiguracji sakramentu pokuty, należy zauważyć, że w tradycji starotestamentalnej pojawiają się także praktyki wyznawania grzechów. Stanowi to niewątpliwie nawiązanie do sposobu sprawowania sakramentu pokuty, w którym integralnym elementem jest szczera spowiedź, czyli wyznanie grzechów. Na kartach ksiąg Starego Testamentu nie pojawiają się dokładne opisy szczegółowego wyznawania poszczególnych grzechów, znajdują się natomiast ogólne wzmianki o wyznaniu grzechów:

„Zgromadzili się w Mispa i czerpali wodę, którą rozlewali przed Panem. Pościli również w tym dniu, tam też wołali: «Zgrzeszyliśmy przeciw Panu»” (1 Sm 7,6).
„(...) oni zaś w kraju, do którego zostali uprowadzeni, będą żałować, nawrócą się w kraju zaborców i będą Cię błagać o litość, wołając: «Zgrzeszyliśmy, zbłądziliśmy, bezbożnie postąpiliśmy»” (1 Krl 8,47; por. 2 Krn 6,37).
„I odłączyło się potomstwo Izraela od wszystkich cudzoziemców. Wtedy stojąc wyznali swoje grzechy i wykroczenia swych ojców. Stali więc na swoim miejscu, a lewici czytali z księgi Prawa Pana, Boga swojego, przez ćwierć dnia, a przez drugą ćwierć wyznawali swe grzechy klęcząc przed Panem, Bogiem swoim” (Ne 9,2-3).
„Grzech mój wyznałem Tobie i nie ukryłem mej winy. Rzekłem: «Wyznaję nieprawość moją wobec Pana», a Tyś darował winę mego grzechu” (Ps 32,5).

Jak wynika z przytoczonych tekstów, w starotestamentalnej tradycji czymś istotnym było uznanie przed Bogiem, że popełniło się grzechy. Szczere przyznanie się do popełnionego grzechu było niewątpliwie gwarancją uzyskania przebaczenia od Boga. Przykładem tego może być historia Dawida, który po dopuszczeniu się grzechu szczerze przyznał się do jego popełniania: „Dawid rzekł do Natana: «Zgrzeszyłem wobec Pana». Natan odrzekł Dawidowi: «Pan odpuszcza ci też twój grzech - nie umrzesz»” (2 Sm 12,11).

Jak widać zatem z przytoczonych tekstów, w Pismach i u Proroków pojawia się wiele motywów, które można potraktować jako prefiguracje, zapowiedzi sakramentu pokuty i pojednania. Należą do nich wszelkie praktyki pokutne, które stanowiły element podjętego przez grzesznika procesu nawracania się. Istotnym wymiarem nawrócenia - na co zwracali przede wszystkim uwagę prorocy - była wewnętrzna przemiana grzesznika, co również akcentował w swym nauczaniu Jezus Chrystus (zob. np. Łk 18,9-14). Bardzo wymowne w tym kontekście są wzmianki na temat wyznawania grzechów, czy też uznawania własnej grzeszności, co stanowi niewątpliwie prefigurację dokonującego się w czasie sakramentu pokuty wyznania grzechów przez penitenta. Wszystkie te zapowiedzi podprowadzają do ustanowionego w Nowym Testamencie sakramentu, w którym dzięki Bożej miłości i miłosierdziu dokonuje się oczyszczenie człowieka z grzechów. A zatem w sakramencie pokuty i pojednania realizują się omówione wyżej starotestamentalne zapowiedzi, których podsumowaniem może być metafora wyrażona przez proroka Zachariasza: „W owym dniu wytryśnie źródło, dostępne dla domu Dawida i dla mieszkańców Jeruzalem, na obmycia grzechu i zmazy” (Za 13,1).