Pokuta - Pisma i Prorocy

Jakie praktyki pokutne w tradycji dawnego Izraela były podejmowane w ramach procesu nawracania się?

Jedną z podstawowych praktyk przebłagania Boga za grzechy było składanie ofiar, o których mowa w Prawie Mojżeszowym. Zasadniczo były to ofiary ekspiacyjne, pośród których wyróżniono: „ofiarę za grzechy (ḥaṭṭā’ṯ)” (zob. Kpł 4,1 - 5,13; 6,17-23) oraz „ofiarę zadośćuczynienia (’āšām)” (zob. Kpł 5,14-26; 7,1-6). Szczególnym obrzędem było zrzucanie win całego Izraela na kozła, którego następnie wypędzano na pustynię: w ten sposób kozioł zabierał ze sobą wszystkie winy narodu wybranego „do ziemi bezpłodnej” (zob. Kpł 16,6-10.20-22). Nawiązanie do tego rodzaju praktyk można znaleźć również w Pismach i u Proroków, gdzie znajdują się wzmianki lub dłuższe opisy ofiar przebłagalnych za grzechy: ḥaṭṭā’ṯ (zob. np. 2 Krn 29,20-24; Ezd 6,17; 2 Mch 12,45; Ez 43,19.22; por. Ne 10,34), ’āšām (zob. np. 2 Krl 12,17).

Obok wzmiankowanych ofiar ekspiacyjnych za grzechy, w Pismach i u Proroków pojawiają się informacje na temat praktyk ascetycznych oraz liturgii pokutnych, których celem było oddalenie Bożego karania. Pośród praktyk ascetycznych należy wymienić: post, rozdzieranie szat, odziewanie się w pokutne ubranie, posypywanie głowy popiołem/ziemią, siedzenie/spanie na popiele. Tego rodzaju praktyki wspominają autorzy ksiąg historycznych: „A w dwudziestym czwartym dniu tego miesiąca zgromadzili się Izraelici, skruszeni postem i odziani w wory, z głowami posypanymi ziemią” (Ne 9,1); „Kiedy Achab usłyszał te słowa, rozdarł szaty i włożył wór na ciało oraz pościł. Kładł się też spać w worze i chodził pokornie” (1 Krl 21,27). Bardzo wymowny obraz podjętej pokuty za grzechy podaje autor Księgi Jonasza:

„I uwierzyli mieszkańcy Niniwy Bogu, ogłosili post i oblekli się w wory od największego do najmniejszego. Doszła ta sprawa do króla Niniwy. Wstał więc z tronu, zdjął z siebie płaszcz, oblókł się w wór i siadł na popiele. Z rozkazu króla i jego dostojników zarządzono i ogłoszono w Niniwie co następuje: «Ludzie i zwierzęta, bydło i trzoda niech nic nie jedzą, niech się nie pasą i wody nie piją. Niech obloką się w wory - ludzie i zwierzęta - niech żarliwie wołają do Boga! Niech każdy odwróci się od swojego złego postępowania i od nieprawości, którą popełnia swoimi rękami. Kto wie, może się odwróci i ulituje Bóg, odstąpi od zapalczywości swego gniewu, a nie zginiemy?» Zobaczył Bóg czyny ich, że odwrócili się od swojego złego postępowania. I ulitował się Bóg nad niedolą, którą postanowił na nich sprowadzić, i nie zesłał jej” (Jon 3,5-10).