Witaj, Arko Przymierza!

Manna w Arce Przymierza figurą Maryi noszącej pod sercem „prawdziwy Chleb z nieba”

Autor Listu do Hebrajczyków mówiąc o dawnej liturgii Izraela, obwarowanej systemem ludzkich przepisów, odwołuje się do przestrzeni tworzących Namiot Spotkania oraz znajdujących się w nich sprzętów liturgicznych. Kiedy opisuje miejsce najświętsze podaje: „Za drugą zaś zasłoną stał namiot o nazwie „miejsce najświętsze”. Była w nim złota kadzielnica i Arka Przymierza całkowicie pokryta złotem. Przechowywano w niej złote naczynie z manną, laskę Aarona, która rozkwitła, a także tablice przymierza. Nad arką cheruby chwały kryły w swym cieniu płytę przebłagalną” (Hbr 9,4-6).

Chociaż niedostatki pustynnego życia po wyjściu z Egiptu sprawiały, że Izraelici szybko ulegali zniecierpliwieniu, a ich ufność do Boga niejednokrotnie się chwiała, nieustannie doświadczali niezwykłego działania Bożej opatrzności. Przekazane w szesnastym rozdziale Księgi Wyjścia opowiadanie o mannie mówi o Bogu troszczącym się o swój naród. Kiedy Izraelici zobaczyli leżące na powierzchni pustyni dookoła swojego obozu „drobne, okrągłe ziarenka, podobne do szronu” (Wj 16,14) mówili: „Man hu” (hebr. mān hû’), gdyż, jak wyjaśnia biblijny narrator, nie wiedzieli, co to jest (por. Wj 16,15). Wielu egzegetów uważa, że przekład tej hebrajskiej frazy powinien brzmieć: „to manna?”. Trzeba w tym miejscu dodać, że etymologia popularna wyprowadza nazwę „manna” właśnie od sformułowania „Man hu”. Chociaż wszechmocny Bóg może wykorzystać przyrodnicze zjawiska, by rozwiązać problem braku pożywienia na pustyni, to trzeba koniecznie zauważyć, że Księga Wyjścia mówi o mannie jako nadprzyrodzonym darze, a więc rzeczywistości nieredukowalnej do naturalnego procesu. Mojżesz wyjaśnił bowiem zaskoczonym widokiem tajemniczej substancji Izraelitom: „To jest właśnie chleb, który PAN daje wam jako pożywienie” (Wj 16,15). Bóg codziennie karmił Izraelitów manną, ucząc ich w ten sposób posłuszeństwa i zaufania Jego troskliwej opiece, co wyrażało się w poleceniu, aby każdy z nich zgromadził dokładnie tyle pożywienia ile potrzebował w danym dniu dla siebie oraz swojej rodziny (por. Wj 16,16-19). Ci, którzy próbowali magazynować mannę, okazując nieposłuszeństwo wobec nakazu Boga, odkrywali, że przechowywany pokarm ulegał zepsuciu (por. Wj 16,20-21). Codzienna troska Boga stanowiła wezwanie, aby powierzyć Mu swoje życie, ufając Jego nieustannej opatrzności. Jedynym odstępstwem od nakazanej przez Boga praktyki codziennego zbierania manny był przeddzień szabatu, kiedy należało zgromadzić podwójną ilość pożywienia, by móc radować się czasem poświęconym Bogu (por. Wj 16, 22-26). Świętowanie szabatu stanowiło test posłuszeństwa dla Izraelitów (por. Wj 16,27-30), którzy dzięki mannie doświadczyli jego wyjątkowości. Zebrane wcześniej pożywienie nie psuło się w szabat, a także było go pod dostatkiem, bez względu na to, ile zostało zjedzone w dniu poprzednim (por. Wj 16,23-24). Dawanie przez Boga podwójnej porcji chleba oznacza, że widzi On codzienne potrzeby człowieka, dlatego też wymaga od niego, aby wreszcie zaczął żyć inaczej - ufając bezgranicznie. Na pamiątkę tego niezwykłego obdarowania manną społeczności narodu wybranego Mojżesz otrzymał od Boga nakaz zachowania jednego omeru (miara produktów sypkich, wynosząca około 2,3 litra) tego pokarmu: w ten sposób naczynie zawierające mannę zostało umieszczone w arce (por. Wj 16,34).

Księga Powtórzonego Prawa nadaje opowiadaniu o mannie charakter duchowy, wzywając Izraelitów do okazania wdzięczności Bogu za opiekę, jaką okazał im podczas ich drogi przez pustynię: „On cię uczył pokory, dawał odczuć głód, ale również karmił manną, której nie znałeś ani ty, ani twoi przodkowie. Chciał cię pouczyć, że nie samym chlebem żyje człowiek, ale tym wszystkim, co pochodzi z ust PANA” (Pwt 8,3). W tradycji chrześcijańskiej manna stała się zapowiedzią Eucharystii, duchowego pokarmu Kościoła, którym jest dany przez Boga prawdziwy chleb z nieba – Jego Syn Jezus Chrystus (J 6,31-35). Tradycja Kościoła w Arce Przymierza zawierającą w sobie mannę, pokarm, którym Bóg karmił swój lud w drodze do Kanaanu, dostrzegała figurę Maryi, noszącej w swym dziewiczym łonie Jezusa Chrystusa – „prawdziwy chleb z nieba” (J 6,32).