"Pan jest Sędzią narodów..." (Ps 7,9)

Wizja sądu w Księdze Mądrości

Obraz sądu, który może być zapowiedzią Sądu Ostatecznego wyłania się także z kart Księgi Mądrości. W Mdr 3,1-9, gdzie mowa jest o losie pośmiertnym sprawiedliwych, pojawia się wzmianka o „dniu nawiedzenia” – kairós episkopḗs  (zob. Mdr 3,7). Biorąc pod uwagę cały kontekst perykopy, wielu egzegetów dopatruje się tutaj aluzji do Sądu Ostatecznego. Wówczas – jak zaznaczył autor Księgi Mądrości – sprawiedliwi „zajaśnieją”. Oznacza to przyszły, „nowy stan” sprawiedliwych, którzy jaśnieć będą chwałą Bożą. Można dostrzec tutaj nawiązanie do Dn 12,3:

„Mądrzy będą świecić jak blask sklepienia, a ci, którzy nauczyli wielu sprawiedliwości, jak gwiazdy przez wieki i na zawsze”.  

W dniu sądu sprawiedliwi zajaśnieją Bożą chwałą i „rozbiegną się jak iskry po ściernisku”, co jest metaforycznym przedstawieniem ich triumfu nad grzesznikami/bezbożnymi. Górując w dniu sądu nad grzesznikami, sprawiedliwi nadto zniszczą ich i pochłoną tak, jak niszczą wszystko iskry ognia rozrzucone na ściernisko. Oprócz triumfu w dniu sądu sprawiedliwi dostąpią także współuczestnictwa w Boskiej władzy sądzenia ludów i panowania nad nimi:

„Będą sądzić ludy, zapanują nad narodami, a Pan królować będzie nad nimi na wieki” (Mdr 3,8). 

W następnych wersetach autor Księgi Mądrości poruszył także kwestię sądu i kary, która ma być wymierzona grzesznikom/bezbożnym (zob. Mdr 3,10):

„Z bojaźnią przyjdą zdać sprawę z win swoich, a w twarz ich oskarżą własne nieprawości” (Mdr 4,20).  

W chwili „zdawania sprawy” ze swoich win, czyli w chwili sądu, oskarżycielami grzeszników będą ich własne czyny (nieprawości). Konfrontując z pośmiertnym losem sprawiedliwych własne mniemanie o nich i patrząc przez ten pryzmat na swoje życie doczesne, uświadomią sobie swoją nieprawość (por. Mdr 5,1-14), błędne myślenie i tragiczny finał swego życia (por. Mdr 5,1-14). Sąd w tym kontekście jawi się jako eschatologiczne wypełnienie się sprawiedliwości. Do tej idei nawiązuje kolejna perykopa:

„A sprawiedliwi żyją na wieki;

zapłata ich w Panu i staranie o nich u Najwyższego.

Dlatego otrzymają wspaniałe królestwo

i piękny diadem z rąk Pana;

osłoni ich bowiem prawicą,

ochraniać ich będzie ramieniem.

Jak zbroję przywdzieje swoją zapalczywość

i uzbroi stworzenie ku odparciu wrogów.

Jak pancerzem okryje się sprawiedliwością

i jak przyłbicą osłoni się sądem nieobłudnym.

Weźmie świętość za puklerz niezwyciężony

i jak miecz wyostrzy gniew nieubłagany,

a razem z Nim świat będzie walczył przeciw nierozumnym.

Polecą z chmur celne pociski błyskawic,

pomkną do celu jak z dobrze napiętego łuku,

a gniewne grady wyrzucone zostaną jak z procy.

Wzburzą się przeciw nim wody morskie

i rzeki nieubłaganie ich zatopią.

Podniesie się przeciw nim powiew mocy

i jak wichura ich zmiecie.

Tak nieprawość spustoszy całą ziemię,

a nikczemność obali trony możnowładców” (Mdr 5,15-23).

W przytoczonym fragmencie w ramach sceny sądu (ww. 17-23) Bóg jawi się zarówno jako wojownik, jak i sędzia, który uzbrojony jest w sprawiedliwość, sąd nieobłudny i świętość. Moment sądu jest tutaj przedstawiony jako czas karania: Bóg odziany w „zbroję zapalczywości” (zob. Mdr 5,17) będzie walczył „mieczem gniewu nieubłaganego” z wszystkimi wrogami. Sojusznikami Boga w tym dziele będą siły natury (zob. Mdr 5,21-23). Ostatecznie cała ziemia zostanie spustoszona, a trony możnowładców obalone. Dokona tego nie tyle Bóg, co nieprawość i nikczemność grzeszników, która obróci się przeciw nim samym. A zatem zniszczenie ziemi będzie rezultatem bezprawia popełnionego przez złoczyńców, jak również wywrócenie tronów możnowładców dokona się z powodu ich złego postępowania.

Stary Testament zawiera wiele obrazów, które można traktować jako zapowiedzi Sądu Ostatecznego, który przeprowadzi Chrystus. Tę prawdę zapowiada w pierwszej kolejności postrzeganie Boga jako sędziego, który osądza każdego człowieka, wymierzając mu sprawiedliwość. Zapowiedzi Sądu Ostatecznego coraz wyraźniej były zarysowywane przez starotestamentalnych autorów w wizjach „Dnia Pańskiego”. Jako szczególne proroctwo w tym kontekście jawi się wizja Daniela o jakby Synu Człowieczym. Nawiązania do tej wizji uwidaczniają się zarówno w Ewangeliach, jak i Apokalipsie. Pogłębienie myśli na temat Bożego sądu można znaleźć na kartach literatury mądrościowej, zwłaszcza w Księdze Mądrości.