Dekret o nauczaniu i głoszeniu

Fragment Dokumentów Soborów Powszechnych t. IV/1
który zamieszczamy za zgodą Wydawnictwa WAM

Rozdział l
O potrzebie ustanowienia wykładów z Pisma Świętego oraz innych nauk

1. Święty sobór w oparciu o pobożne konstytucje papieży i uznanych soborów^[1], przyjmując je i uzupełniając, aby niebiański skarbiec Pisma Świętego, który Duch Święty z największą hojnością przekazał ludziom, nie był lekceważony, postanawia i zarządza, że w kościołach posiadających prebendę, czyli beneficjum^[2] lub jakkolwiek nazywane stypendium dla wykładow­ców Pisma Świętego, biskupi, arcybiskupi, prymasi i inni lokalni ordynariu­sze nakłonią i zmuszą (również przez ograniczenie dochodów) posiadaczy tego rodzaju prebendy, beneficjum lub stypendium do wykładania i wyjaśnia­nia Pisma Świętego osobiście, jeśli będą do tego zdolni, a w przeciwnym wy­padku przez odpowiednich zastępców, wybranych przez tychże biskupów, arcybiskupów, prymasów i innych lokalnych ordynariuszy. W przyszłości prebenda, beneficjum lub stypendium tego rodzaju można przyznawać wyłącz­nie osobom odpowiednim, będącym w stanie osobiście pełnić ten obowiązek. Przyznanie uczynione inaczej będzie uważane za niebyłe i nieważne.

2. W kościołach metropolitalnych lub katedralnych, jeśli miasto jest zna­ne bądź ludne, a także w kolegiatach w znanych miejscowościach, nawet niezależnych od diecezji^[3], jeśli jest tam liczne duchowieństwo, a brakuje prebendy, beneficjum lub stypendium przeznaczonych na ten cel, pierwsza z jakiegokolwiek powodu - z wyjątkiem rezygnacji - wakująca prebenda, nie łącząca się z żadnym obowiązkiem nie do pogodzenia [z nauczaniem], na mocy samego faktu zostaje na zawsze ustanowiona i przeznaczona na ten cel. Gdyby zaś kościoły te nie miały żadnej prebendy lub niewystarczającą, metropolita bądź biskup za zgodą kapituły zadba o to, aby - dzięki wyzna­czeniu dochodów z pewnego prostego beneficjum (znosząc wszakże obo­wiązki należne z jego tytułu), albo składkom beneficjentów jego miasta i die­cezji, albo innemu bardziej odpowiedniemu źródłu - odbywały się wykłady z Pisma Świętego, jednakże uczyni to tak, aby z tego powodu nie zostały po­minięte żadne inne wykłady ustanowione mocą zwyczaju lub z jakiejkolwiek innej przyczyny.

3. Kościoły zaś, których roczny dochód jest skromny, albo jest tam tak mała liczba duchowieństwa i ludu, że nie można odpowiednio zorganizować wykładów teologii, będą mieć przynajmniej nauczyciela^[4], wybranego przez biskupa za radą kapituły, który będzie bezpłatnie nauczał gramatyki klery­ków i innych ubogich uczniów, aby następnie (z Bożą pomocą) mogli oni przejść do studiów Pisma Świętego. Dlatego temu nauczycielowi gramaty­ki: albo zostaną przyznane dochody z jakiegoś prostego beneficjum, które będzie otrzymywał tak długo, jak długo będzie nauczał, byleby tylko nie za­trzymywało ono związanych z nim obowiązków; albo przekaże się godną zapłatę z dochodów kapituły lub biskupa; albo sam biskup w dostosowany do możliwości swego kościoła i diecezji sposób podejmie inne kroki, aby tak pobożne, pożyteczne i owocne przedsięwzięcie pod żadnym pretekstem nie zostało zaniedbane.

4. W klasztorach mniszych, gdzie okaże się to możliwe, także będą się odbywać wykłady Pisma Świętego. Jeżeli opaci zaniedbają się w tej dzie­dzinie, biskupi miejsca, jako delegowani do niej przez Stolicę Apostolską, przymuszą ich do tego odpowiednimi środkami zaradczymi.^[5]

5. W domach innych zgromadzeń zakonnych, gdzie można zorganizować studia, też będą się odbywać wykłady Pisma Świętego, zlecone godnym nauczycielom przez kapituły generalne lub prowincjałów zakonnych.

-----------------------------

[1] Por. Sobór Laterański IV, konst. 11 (DSP 2,247); Decretales Gregorii IX, V, 5, cap. 4 (Decretalium 770); Decretum Gratiani D. XXXVII, cap. 12 (139).
[2] «Praebenda» i «praestimonium» - oznaczają beneficjum duchowne związane z pewnymi obowiązkami.
[3] Prawdopodobnie idzie o kościoły klasztorne, wyjęte spod jurysdykcji biskupa diecezji.
[4] Por. Sobór Laterański III, kan. 18(DSP2,193) oraz miejsca cytowane powyżej.
[5] Por. Clementinae III, 10, 1 §2 (Decretalium 1167).