Ocena rządów Heroda

Nie jesteśmy w stanie powiedzieć, na ile dramat Heroda z przekazaniem władzy jest wynikiem braku odpowiedniego kandydata, a na ile popełnionych błędów wychowawczych. Wydaje się, że Herod zbyt mało czasu poświęcił swoim sy­nom. Nie związał ich uczuciami miłości do ojca. Zbyt późno próbował ich zaangażować w życie publiczne. Wychowanie pałacowe, w którym intrygi kobiet były na porządku dzien­nym, przyczyniło się do ukształtowania takich kandydatów na tron, którzy wrogów szukali w pałacu, a nie spoglądali na bezpieczeństwo królestwa. Umiejętności zdobyte w Rzymie mogłyby się przydać na szerszej arenie działań, o czym ma­rzył Herod, co jednak synom mało się przydało.

Słabość rządów następców sprawiała, że szybko zapomi­nano złe strony rządów Heroda Wielkiego, a wspominano jego osiągnięcia. Docenili to jego synowie, którzy chętnie używali imienia Herod, którym poprzedzali własne imio­na. Swoje monety sygnowali jako etnarcha Herod i tetrar­cha Herod. Stronnictwo arystokratyczne herodian ukształ­towane za czasów Heroda Wielkiego nadal współdziałało z synami, a pod rządami Heroda Antypasa jeszcze bardziej się rozwinęło^[6]. Kto wie, czy losy Judei nie potoczyłyby się inaczej, gdyby zrealizowany został przedostatni testament, w którym Herod Antypas był przewidziany na głównego spadkobiercę. Ten przebiegły władca może dłużej utrzy­małby się na tronie w Jerozolimie niż jego brat, który już w 6 r. po Chr. został zesłany do Vienne. Bezpośrednie rządy Rzymian w Judei w zdecydowany sposób należy ocenić ne­gatywnie. Dobór kadry administracyjnej z niższego stanu ekwitów wpłynął na obniżenie poziomu sprawowanej wła­dzy. Częste zmiany prokuratorów, a co za tym idzie, brak stabilności władzy i działań zmierzających do rozwiązywa­nia nabrzmiałych problemów, sprawił, że siły ekstremalne zyskiwały na popularności. W tle tych wszystkich działań pozostaje polityka finansowa Rzymu nastawiona na eksplo­atację zależnych terytoriów. Tutaj należy szukać głównej przyczyny późniejszych niepokojów. Siły ekstremalne nie byłyby tak mocne, gdyby szerokie warstwy społeczne w Ju­dei miały zapewniony właściwy rozwój materialny. Już syno­wie pod względem zarządzania finansami nie dorównywali ojcu, a władza rzymska nie była zainteresowana rozwojem Judei, a tym bardziej Jerozolimy. Popieranie ludności obce­go hellenistycznego pochodzenia mogło jeszcze bardziej wpływać na rozwój ruchów nacjonalistycznych. Tak jak nie udało się zhellenizować Seleucydom Żydów, tak również nie udało się Rzymianom wprowadzić własnej kultury na teren Judei. Pewną nadzieję na krótką chwilę dał zdolny wnuk Heroda i Mariamme, Herod Agryppa I. Niestety jego rządy były zbyt krótkie (41-44 po Chr.)^[7]. Nie dorównywał rów­nież dziadkowi w umiejętnościach finansowych, tak bardzo potrzebnych Judei. Kraj zmierzał do nieuchronnego bun­tu przeciwko Rzymowi. Incydent w Cezarei Nadmorskiej zakończony konfliktem między ludnością hellenistyczną a żydowską stał się iskrą zapalającą powstanie żydowskie^[8]. W 66 r. po Chr. powstanie bardzo szybko rozlało się po terytoriach zamieszkałych przez Żydów. Brak zdecydowanej reakcji po stronie rzymskiej wynikał w dużej mierze z faktu rządów w Imperium Rzymskim „infantylnego" cesarza Nerona (54-68). Na tłumieniu powstania żydowskiego karierę polityczną zrobił Wespazjan, który w międzyczasie został cesarzem. Jego syn odpowiedzialny za zdobycie i zburze­nie Jerozolimy wraz z świątynią w 70 r. po Chr. doczekał się również tytułu cesarskiego w 79 r. po Chr.

------------------------

[6] Filon z Aleksandrii w czasach prefektury Poncjusza Piłata wspomi­na o czterech synach Heroda Wielkiego oraz o innych członkach dynastii, którzy cieszyli się dużym prestiżem dorównując rangą królom. Por. Filon z Aleksandrii, Legatio ad Gaium, 300.
[7] Z punktu widzenia chrześcijan, władca ten postrzegany jest nega­tywnie, ponieważ zezwolił na prześladowanie wyznawców Chrystusa.
[8] Napięcie między ludnością żydowską a grecką narastało w Cezarei przez dłuższy czas, a bierna postawa prokuratora Florusa doprowadziła do rozwoju konfliktu. Próba sięgnięcia do skarbca świątyni przez Florusa stała się przyczyną buntu, który rozwinął się w powstanie. J. Flawiusz, Wojna żydowska, II, XIV, 277-296.
 

SPIS TREŚCI

I. Tło religijno-polityczne
II. Imperium rzymskie i jego wschodnia ekspansja
III. Herod Wielki - walka o władzę i jej utrzymanie
IV. Herod Wielki - budowniczy
V. Herod a diaspora
VI. Herod a mesjanistyczne nadzieje
VII. Ocena rządów Heroda

Zakończenie
Aneks
Bibliografia