ZESŁANIE DUCHA ŚWIĘTEGO - ROK C

EWANGELIA
Duch Święty was wszystkiego nauczy

Słowa Ewangelii według Świętego Jana

Jezus powiedział do swoich uczniów:
«Jeżeli Mnie miłujecie, będziecie zachowywać moje przykazania. Ja zaś będę prosił Ojca, a innego Parakleta da wam, aby z wami był na zawsze.

Jeśli Mnie kto miłuje, będzie zachowywał moją naukę, a Ojciec mój umiłuje go i przyjdziemy do niego, i mieszkanie u niego uczynimy. Kto nie miłuje Mnie, ten nie zachowuje słów moich. A nauka, którą słyszycie, nie jest moja, ale Tego, który Mnie posłał, Ojca.

To wam powiedziałem, przebywając wśród was. A Paraklet, Duch Święty, którego Ojciec pośle w moim imieniu, On was wszystkiego nauczy i przypomni wam wszystko, co Ja wam powiedziałem».

J 14,15-16. 23b-26

Następna grupa obietnic ukazuje szczególny sposób, w jaki Jezus pozostanie obecny we wspólnocie wierzących. Fragment ten zawiera trzy sekwencje, z których dowiadujemy się o (a) miłości Jezusa (J 14,15.21a.23a [i 24a, o niemiłowaniu Jezusa]); (b) nagrodzie miłości (J 14,16-17a.21b.25-26) oraz (c) wrogości istniejącej między uczniami a światem (J 14,17bc.18-20.22). Dodanie przykazania miłości w J 13,34­35 prowadzi czytelnika do utożsamienia "zachowania przykazań" Jezusa z przykazaniem miłości wzajemnej. Jednak wyrażenie „zachowywać słowa" Jezusa pojawia się także we wcześniejszych sporach zawierających potępienie niewiary (zob. J 5,38; 8,51; 12,37). Janowy język „obecności" mógł być pierwotnie związany z „miłowaniem" lub „nienawidzeniem" Jezusa w okresie prześladowań chrześcijan przez żydowskie władze. Także pytanie Judasza w w. 22: „Panie, cóż się stało, że nam się masz objawić, a nie światu?" pasuje do szerszego kontekstu polemiki chrześcijańskiej (por. Dz 10,40-41; powtórzone w polemikach z II w. po Chr.; zob. Orygenes, Contra Celsum 2,63-65).

W swej obecnej formie trzy obietnice o „powrocie" i „przebywaniu" nie ograniczają się do uniewinnienia prześladowanej wspólnoty. Łączą w sobie trzy tradycje, które Janowa wspólnota ukształtowała na temat swego związku z Bogiem. W każdym przypadku „Boża obecność" jest dostrzegalna jedynie dla wierzących, nie zaś dla ludzi znajdujących się na zewnątrz (ww. 17b, 19, 23b zakładają, że Ojca można „zobaczyć jedynie poprzez Syna" i że Syn przyjdzie, by wierzący mogli z nim przebywać).

14,16. innego Pocieszyciela: Pozostanie Pocieszyciela na zawsze zostało przeciwstawione odejściu Jezusa. Słowo Parakletos pojawia się jedynie w pięciu wypowiedziach Jezusa w J 14,16-17.26; 15,26; 16,7b-11.13-15 i w opisie wywyższonego Chrystusa, wstawiającego się za wierzącymi w 1 J 2,1-2. Chociaż niektórzy uczeni podejmowali próby wykazania, że pięć wypowiedzi na temat Pocieszyciela zostało dodanych do pożegnalnych mów Jezusa jako całości, posiadają one wyraźnie określone funkcje wewnątrz każdej z nich. Widzieliśmy już, że wypowiedź zawarta w J 14,16-17 jest niezbędna ze względu na trzyczęściową budowę fragmentu. Jako niebiański orędownik, „Pocieszyciel" przypisuje Jezusowi funkcje, które przypisywano Mojżeszowi w pismach żydowskich - wstawiania się przed Bogiem za grzesznym ludem. J 5,45 zawiera gwałtowny atak na przeciwników Jezusa nawiązujący do tej tradycji. Mojżesz powróci i oskarży tych, którzy nie uwierzyli w Jezusa. „Pocieszyciel" w J 16,7b-11 wykonuje podobną rolę, przekonując świat. Jednak inne wypowiedzi na temat Pocieszyciela w J wskazują, że z tytułem tym zaczęto łączyć kilka innych funkcji - niektóre odpowiadają funkcjom w Ewangeliach synoptycznych przypisywanym Duchowi Świętemu, inne mogły zostać przejęte od apokaliptycznej postaci anielskiego obrońcy sprawiedliwych (-> Teologia św. Jana 89,52.54).

14,23. przyjdziemy do niego, i będziemy u niego przebywać Ostatnia aluzja do nowej więzi nawiązuje do słowa przygotować" w w. 2. Nie istnieje nic, co „oddzielałoby" wierzących od Boga/Jezusa, nie muszą zatem oczekiwać nieba, by zacząć doświadczać zbawienia przed obliczem Boga.

Podsumowanie: Odejście Jezusa (14,25-31). Zapewniwszy przyszłe bytowanie wspólnoty, którą opuszcza, Jezus napomina na koniec uczniów, by cieszyli się z powodu jego powrotu do Ojca (w. 28). Słowa Jezusa mają zapobiec zachwianiu ich przez nadchodzące wydarzenia (w. 29; por. 14,1).

14,26. A Pocieszyciel, Duch Święty: Słowa Jezusa zostaną uzupełnione przez działalność Pocieszyciela, utożsamianego tutaj z Duchem Świętym. Czytelnik wie, że słowo „przypomni" odnosi się do zdolności uczniów do zrozumienia nauki i czynów Jezusa. Pocieszyciel nie przynosi nauki niezależnej od objawienia udzielonego w Jezusie.

***

14,15. Jezus cytuje tutaj inną koncepcję zaczerpniętą ze Starego Testamentu (np. Wj 20,6; Pwt 5,10.29; 6,5; 11,1.13.22; 13,3-4; 19,9; 30,6.14). W Ez 36,27 dar *Ducha Świętego uzdalnia do przestrzegania przykazań (J 14,16).

14,16. Tło nadania *Duchowi nazwy „Pocieszyciel" lub „Pomocnik" jest nadal tematem sporów, chodzi jednak przypuszczalnie o obraz zaczerpnięty z sądu: jednym ze znaczeń tego terminu jest „obrońca", „adwokat", „wstawiający się za kimś"; zob. komentarz do J 16,8-11. W żydowskich przedstawieniach Bożego sądu w niebie, aniołowie i Boskie atrybuty mogły pełnić rolę oskarżycieli lub obrońców. Głównym oskarżycielem był *szatan, Bóg zaś (lub Jego główny atrybut, miłosierdzie, bądź też Michał) bronił Izraela. Tutaj Duch jest „innym" obrońcą, takim jak Jezus (por. J 9,35-41, gdzie Jezus broni człowieka wykluczonego z *synagogi i stawia zarzuty jego oskarżycielom). Judaizm znał też ideę „następcy", który wykonuje dzieło swego poprzednika.

14,23-24 Nauczyciele żydowscy mówili o Bogu obecnym w szczególny sposób pośród studiujących Jego Prawo. Jezus mówi o Bogu, który zamieszka na stałe w każdym wierzącym i uczyni go indywidualną świątynią Jego obecności. Stary Testament nauczał, że Bóg mieszkał w swojej świątyni i pośród swojego ludu, Jego prawa zostały zapisane w sercach ludzi Mu wiernych oraz Jego *Duch działał przez Jego proroków. Jezus poszerza jednak i nadaje osobowy charakter tej perspektywie w sposób nie mający sobie równych w starożytnej literaturze. *Zwoje znad Morza Martwego mówią o Duchu, który działa wśród Bożego ludu, ta jednak działalność nie ma takiego zakresu, jak działalność prorocka i charyzmatyczna w *Nowym Testamencie.

14,25-26. Działania, które Jezus przypisuje *Duchowi, w judaizmie stanowiły domenę Bożej Mądrości, która w pewnych popularnych, przedchrześcijańskich pismach żydowskich była kojarzona z Bożym Duchem, a także z Jego Prawem (zob. np. Ne 9,20; Ps 143,10). W kontekście żydowskim „nauczanie" mogło obejmować wyjaśnianie pewnych kwestii i dalsze ich rozwijanie. Ważnym elementem starożytnego nauczania było pamięciowe przyswajanie wypowiedzi i tekstów.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :