Wigilia Zesłania Ducha Świętego

DRUGIE CZYTANIE
Bóg zstępuje na górę Synaj w ogniu

Czytanie z Księgi Wyjścia

Mojżesz wszedł na górę do Boga, a Pan zawołał na niego z góry i powiedział: «Tak powiesz domowi Jakuba i to oznajmisz Izraelitom: Wy widzieliście, co uczyniłem Egiptowi, jak niosłem was na skrzydłach orlich i przywiodłem was do Mnie. Teraz, jeśli pilnie słuchać będziecie głosu mego i strzec mojego przymierza, będziecie szczególną moją własnością pośród wszystkich narodów, gdyż do Mnie należy cała ziemia. Lecz wy będziecie Mi królestwem kapłanów i ludem świętym. Takie to słowa powiedz Izraelitom». Mojżesz powrócił i zwołał starszych ludu, i przedstawił im wszystko, co mu Pan nakazał. Wtedy cały lud jednogłośnie powiedział: «Uczynimy wszystko, co Pan nakazał».

Trzeciego dnia rano rozległy się grzmoty z błyskawicami, a gęsty obłok rozpostarł się nad górą i rozległ się głos potężnej trąby, tak że cały lud przebywający w obozie drżał ze strachu. Mojżesz wyprowadził lud z obozu naprzeciw Boga i ustawił u stóp góry. Góra zaś Synaj była cała spowita dymem, gdyż Pan zstąpił na nią w ogniu i unosił się z niej dym jak z pieca, i cała góra bardzo się trzęsła. Głos trąby się przeciągał i stawał się coraz donośniejszy. Mojżesz mówił, a Bóg odpowiadał mu wśród gromów. 

Pan zstąpił na górę Synaj, na jej szczyt. I wezwał Mojżesza na szczyt góry.
Wj 19, 3-8a. 16-20b

3-8a. Werset 3a poprzedza liturgiczny poemat zawarty w ww. 3b-8; w w. 3a Mojżesz wstępuje do 'elohim, zaś w w. 3b Jahwe woła do Mojżesza z góry. 

4. Ludzie widzieli „co uczyniłem Egiptowi, jak niosłem was... i przywiodłem was do Mnie". Muszą teraz zdecydować czy chcą być Bożym ludem, słuchać Jego głosu i przestrzegać Jego przykazań (w. 5). Temat przyprowadzenia Izraelitów przez Boga do ziemi będącej Jego własnością został rozwinięty w Pwt 32,10-14 - tekście, który mówi także o Bożym wybraniu i wybawieniu: „Jak orzeł, co gniazdo swoje ożywia, nad pisklętami swoimi krąż}; rozwija swe skrzydła i bierze je, na sobie samym je nosi". W 3,12 Bóg przepowiedział, że Izrael będzie Mu służył, tj. oddawał Mu cześć, na tej górze. Synaj jest ziemią poświęconą Jahwe. By stać się ludem Jahwe, Izrael musi wyrazić dobrowolną zgodę na Boski wybór. Przymierze zostało sformułowane w tradycyjnym biblijnym języku - posłuszeństwa i zachowywania postanowień przymierza. „Przymierze" jest biblijnym terminem oznaczającym uroczyste porozumienie zawarte pomiędzy dwiema osobami, zwykle w formie ustnej, w którym zobowiązują się do uczynienia określonych rzeczy. Zawierano je „w obliczu bogów", którzy w zamyśle mieli je usankcjonować. Traktaty pomiędzy narodami lub ludami (zwykle spersonalizowane w formie porozumień pomiędzy ich królami) były także przymierzami, miały jednak specyficzną formę pisemną, przez niektórych badaczy określaną mianem formuły przymierza. W zachodniej części świata semickiego około połowy drugiego tysiąclecia przed Chr. (sytuacja taka utrzymała się aż do schyłku pierwszego tysiąclecia) taka formuła przymierza przekształciła się w gatunek literacki, opisujący historię stosunków suzerena i królów wasalnych, zawierający konkretne warunki, przekleństwa i błogosławieństwa zawisłe od jego przestrzegania oraz listę boskich świadków. Uporządkowanie tych elementów miało charakter płynny i niektóre części (z wyjątkiem przekleństw i błogosławieństw) były czasem pomijane. Czy przymierze zawarte w Księdze Wyjścia na Synaju było właśnie takim przymierzem? Wielu naukowców (np. G.E. Mendenhall i K. Baltzer) uważa, że tak, brakuje jednak przekonywających dowodów potwierdzających tę hipotezę. W przymierzu z Księgi Wyjścia nie ma przekleństw i błogosławieństw, nie ma też szczegółowego historycznego prologu. Pierwszym przykładem świadomego wykorzystania przez Izraelitów formuły przymierza wydaje się być Pwt 5-28. 

5-6. Jeśli Izrael zgodzi się słuchać głosu Jahwe (nie zważać zaś na innych bogów), stanie się Jego sĕgullâ, „własnością" (słowo używane w podobnym znaczeniu także w Pwt 7,6; 14,2; 26,18; Ps 135,4). Biblijne sĕgullâ i pokrewne akkadyjskie sikiltu oznaczają m.in. bogactwa możnych i królów. Na akkadyjskiej pieczęci widnieje napis głoszący, że król jest sikiltum bogini, zaś w ugaryckim tłumaczeniu chetycko-ugaryckiego traktatu król Chetytów (Hetytów) zwraca się do ugaryckiego władcy słowami: „Teraz [ty należysz?] do słońca, które jest twym panem; jesteś [jego sług]ą, jego własnością [s]glth" (M. Held. JCS 15 [1961] 11; oraz H.B. Huffmon i S.B. Parker, BASOR 184 [1966] 36-37). Wersety 5-6 należy przekładać (w przeciwieństwie do współczesnych tłumaczeń angielskich): „będziecie szczególną moją własnością pośród wszystkich narodów. Chociaż należy do Mnie cała ziemia, wy będziecie Mi królestwem kapłanów i ludem świętym". Zwrot „szczególna własność" w dwóch fragmentach, w których użyto jej w tym samym znaczeniu, łączy się ze słowami ..pośród wszystkich narodów"; dlatego frazę „do Mnie należy cała ziemia" należy łączyć z następnym wersetem. Trzy zwroty z ww. 5b-6a ściśle łączą się z trzema stwierdzeniami z w. 4. Zwrot „królestwo kapłanów" nie jest jasny - jako semantycznie równy określeniu „święty naród", przypuszczalnie oznacza lud uświęcony wśród narodów, podobnie jak kapłani są uświęceni wśród ludu. Jahwe zwyciężył wielką potęgę Egiptu i jego bogów, by bezpiecznie przywieść Izraelitów do swoich przedsionków. Jeśli Izrael uzna Go za swego Boga, będzie należał do jedynego Boga (takie jest w istocie znaczenie wszystkich określeń użytych w ww. 5b-6a).

16-19. Teofania opisana w ww. 16-19 rozgrywa się w scenerii burzy, podobnie jak inne teofanie opisane w Biblii (Wj 15,8.10; Sdz 5,4-5; Ps 18,6-19; 29; 77,16-20; itd.) oraz w literaturze ugaryckiej. Kontrargumenty naukowców głoszących, że była to erupcja wulkanu, wydają się nie do utrzymania - człowiek nie może się bowiem zbliżyć do czynnego wulkanu. Co więcej, w tym rejonie nie było czynnych wulkanów, dlatego nie ma potwierdzenia wulkanicznych teofanii w utworach literackich podobnego gatunku. W opisie miesza się późniejsze liturgiczne stylizacje z relacją opisującą faktyczne wydarzenie (głos trąby = grzmot; piec = dym), by późniejsze pokolenia mogły obchodzić pamiątkę tego założycielskiego wydarzenia. Góra Syjon w Jerozolimie stała się później dziedzictwem tradycji o Synaju; to z niej właśnie zostało ogłoszone Prawo, zob. Ps 50 i Iz 2,1-5.

20-25. Fragment ten podkreśla, jak wielki jest dystans dzielący Jahwe i lud, akcentuje też pośrednictwo Mojżesza. Wielu badaczy sądzi, że tekst 20,18-21 był pierwotnie umieszczony po 19,19. W każdym razie 19,20-25 określa pośredniczącą rolę Mojżesza.

Katolicki Komentarz Biblijny, prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

2 PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Chwalebny jesteś, wiekuisty Boże.

Błogosławiony jesteś, Panie, Boże naszych ojców, *
pełen chwały i wywyższony na wieki.
Błogosławione imię Twoje †
pełne chwały i świętości, *
uwielbione i wywyższone na wieki.

Błogosławiony jesteś w przybytku Twojej świętej chwały, *
uwielbiony i przesławny na wieki.
Błogosławiony jesteś na tronie swojego królestwa, *
uwielbiony i przesławny na wieki.

Błogosławiony jesteś Ty, co spoglądasz w otchłanie, †
który zasiadasz na Cherubach, *
pełen chwały i wywyższony na wieki.
Błogosławiony jesteś na sklepieniu nieba, *
pełen chwały i wywyższony na wieki.
Dn 3, 52. 53-54. 55-56 (R.: por. 52b)

albo:

Refren: Słowa Twe, Panie, dają życie wieczne.

Prawo Pańskie jest doskonałe i pokrzepia duszę, *
świadectwo Pana jest pewne, nierozważnego uczy mądrości.
Jego słuszne nakazy radują serce, *
jaśnieje przykazanie Pana i olśniewa oczy.

Bojaźń Pana jest szczera i trwa na wieki, *
sądy Pana prawdziwe, wszystkie razem słuszne.
Cenniejsze nad złoto, nad złoto najczystsze, *
słodsze od miodu płynącego z plastra.
Ps 19 (18), 8-9. 10-11 (R.: por. J 6, 68c)