Bóg Miłosierny w Starym Testamencie?

4. Cechy miłosierdzia Bożego

Rozpoczynając omawianie cech miłosierdzia Bożego musimy zaraz na początku uświadomić sobie, że jakiekolwiek ludzkie określenia będą tutaj daleko niewystarczające. Miłosierdzie Boga bowiem jest zupełnie odmienne od miłosierdzia ludzkiego. Zdawali sobie z tego sprawę Izraelici, którzy na różnych miejscach i przy różnych okazjach podkreślali, że miłosierdzie Boże jest wyłącznie Jego atrybutem i żaden człowiek nie jest w stanie okazać takiego miłosierdzia drugiemu. Wyjątkowość Bożego miłosierdzia wynika z tego, że jest ono:

a) nieprzeniknione

Miłosierdzia Bożego żaden człowiek nie jest w stanie zrozumieć ani przeniknąć. Jest ono bowiem tajemnicą: "Ja wyświadczam łaskę komu chcę i miłosierdzie komu Mi się podoba" (Wyj 33, 19b), "Któż zdoła zmierzyć potęgę Jego wielkości i któż potrafi dokładnie opowiedzieć dzieła Jego miłosierdzia?" (Syr 18, 5; zob. też Jd 8, 14a).
Wszystkie dzieła Boga uwzględniają całość historii świata, są więc dla człowieka niepojęte. Poza tym człowiek często skłania się albo ku surowej sprawiedliwości, albo ku wybaczającej pobłażliwości. Bóg natomiast potrafi w sposób doskonały łączyć miłosierdzie ze sprawiedliwością ^[62].

b) uprzedzające

Miłosierdzie jest łaską, z którą Bóg czeka na człowieka (zob. Iz 30, 18), a nawet wychodzi mu naprzeciw (zob. Ps 59, 11a). Wynika z tego, że Bóg okazuje miłosierdzie człowiekowi niezależnie od jego zasług.

c) widoczne we wszystkim co Bóg czyni

"Pan jest dobry dla wszystkich i Jego miłosierdzie ogarnia wszystkie Jego dzieła" (Ps 145, 9), "Wszystkie Twoje drogi są miłosierdziem i prawdą" (Tb 3, 2b).

d) nieograniczone

Tę cechę miłosierdzia Bożego Izraelici przedstawiali za pomocą różnych określeń. Spotykamy się w Starym Testamencie ze stwierdzeniami, że łaskawość Pańska napełnia całą ziemię (zob. Ps 33, 5; Ps 119, 64), a także sięga nieba (zob. Ps 36, 6; Ps 103, 11). Wielkość i ogrom miłosierdzia Bożego podkreślają także inne teksty Pisma Świętego. Na przykład Dawid mówi: "Wpadnijmy raczej w ręce Pana, bo wielkie jest Jego miłosierdzie, ale w ręce człowieka niech nie wpadnę" (2 Sm 24, 14b; zob. też Ps 51, 3; Ba 2, 27).

e) nieskończone

Jest to niezwykle istotna cecha miłosierdzia Bożego, nierozłącznie związana z wiernością. Wiele tekstów Starego Testamentu mówi o wierności Boga w okazywaniu swego miłosierdzia. Dla ilustracji przytoczymy tutaj niektóre z nich.

"Jahwe, Jahwe, Bóg miłosierny i litościwy, cierpliwy, bogaty w łaskę i wierność, zachowujący swą łaskę w tysiączne pokolenia, przebaczający niegodziwość, niewierność, grzech" (Wj 34, 6b-7a; zob. też Wj 20, 5-6; Pwt 5, 9-10). Sformułowanie "tysięczne pokolenia" należy odczytywać biorąc pod uwagę hebrajską symbolikę liczb - oznacza ono nieskończoność. Stąd wniosek, że Bóg zawsze będzie czynił miłosierdzie^[63]. Często też spotykamy się ze stwierdzeniem, że na wieki będzie trwała łaskawość Boga: "Albowiem dobry jest Pan, łaskawość jego trwa na wieki, a wierność Jego przez pokolenia" (Ps 100, 5; zob. też Ps 136; 103, 17). Łaskawość Boga względem Narodu Wybranego będzie trwała zawsze, mimo grzechów popełnianych przez Izraelitów, gdyż jej podstawą jest wierność przymierzu i świętość Boga (zob. Ps 89, 29-35).
 

[62] Wincenty Granat, Miłosierdzie jako przymiot Boga, w: Ewangelia miłosierdzia, red. W. Granat, Poznań – Warszawa 1970, s. 41-42.

[63] Tadeusz Żychniewicz, Stare Przymierze, Kraków 1985, s. 227.