III Niedziela Adwentu - rok B

Dzięki uprzejmości wydawnictw: Oficyny Wydawniczej „Vocatio” :. i Księgarni św. Wojciecha :. ( www.mojeksiazki.pl ), które wyraziły zgodę na publikacje fragmentów wydawanych przez nie pozycji, rozpoczynamy w naszym serwisie nowy cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii – początkowo niedzielnej i świątecznej, a być może wkrótce również w dni powszednie - w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym. Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu Słowa Bożego skierowanego do nas i wprowadzaniu go w życie codzienne. Zapraszamy do lektury i refleksji.

III NIEDZIELA ADWENTU

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Ogromnie się weselę w Panu

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Duch Pański nade mną, bo Pan mnie namaścił. Posłał mnie, by głosić dobrą nowinę, ubogim, by opatrywać rany serc złamanych, by zapowiadać wyzwolenie jeńcom i więźniom swobodę; aby obwieszczać rok łaski u Pana. "Ogromnie się weselę w Panu, dusza moja raduje się w Bogu moim, bo mnie przyodział w szaty zbawienia, okrył mnie płaszczem sprawiedliwości, jak oblubieńca, który wkłada zawój, jak oblubienicę strojną w swe klejnoty. Zaiste, jak ziemia wydaje swe plony, jak ogród rozplenia swe zasiewy, tak Pan Bóg sprawi, że się rozpleni sprawiedliwość i chwalba wobec wszystkich narodów".
Iz 61,1-2a.10-11

Namaszczenie proroka (61,1-3).
Tymi słowami Jezus oznajmił nadejście ery mesjańskiej (Łk 4,16-21). Pierwotnie odnosiły się one do jednego z przywódców wczesnej powygnaniowej szkoły Izajaszowej; Targum poprzedza ten monolog słowami: ,,Tak mówi prorok”. Można tutaj odnaleźć wiele punktów stycznych z wcześniejszymi głównymi pieśniami Sługi Pańskiego: monolog w drugiej i trzeciej pieśni; namaszczenie przez Ducha (Iz 42,1); misja miłosierdzia (Iz 42,2-3.6-7); czas łaski (Iz 49,8) - Te punkty wspólne podkreślają unikatowe znaczenie głównych pieśni Sługi Pańskiego.

1. Każda z fraz jest silnie osadzona w tradycji biblijnej.
”Duch”: Słowo to wskazuje na szczególne Boże działanie (Sdz 3,10; 11,19; 1 Sm 10,5-13). Duch, obiecany mesjańskiemu królowi (Iz 11,1-2), został później zagwarantowany całemu mu mesjańskiemu ludowi (Jl 3; Za 12,10) Ezechiel podkreślił na nowo ważną rolę Ducha i przyczynił się do dramatycznego zwrócenia się kapłanów w stronę proroctwa. Trito-Izajasz ukazuje Ducha, udzielającego namaszczenia proroctwu, niejako na zewnątrz kapłaństwa i królewskości.
”namaścił”:słowo to, związane ze zwiastowaniem i słuchaniem oznacza wewnętrzne oświecenie pozwalające na poznanie Bożego słowa i udzielające siły do pójścia za nim.

”wyzwolenie jeńcom”: Pierwsze słowo można tez przetłumaczyć „światło”, podobnie jak to uczyniono w Łk 4,18. W obydwu przypadkach znaczenie pozostaje takie samo: więźniowie zostają wyprowadzeni z ciemnych lochów na światłość. W swym poemacie Trito-Izajasz opowiada o całkowitym zbawieniu Bożego ludu – cielesnym i duchowym, indywidualnym i społecznym.

2. ”rok łaski Pańskiej”: Niezwykłu jubideusz nadszedł, wszystkie ziemie powracają ponownie do Stwórcy, który obdarza nimi sprawiedliwie i szczodrze (Kpł 25,10)

10-11. Targum poprawnie interpretuje myśl dodając: „Tak mowi Jerozolima”. Jerozolima świętuje spełnienie miłości łączącej ją z Jahwe (Iz 54,5-8; Jr 33,10-11; Ap 19,79; J 2,1-11). Sprawiedliwość wytryskuje z ziemi, lecz ,,Pan, Bog” pozostaje źródłem wszelkiego życia (Iz 45,8; 53,2).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

61,1. Uwolnienie więźniów jako akt sprawiedliwości.
Na Bliskim Wschodzie uwolnienie więźniów (którzy znaleźli się w więzieniu za długi) uważano za akt sprawiedliwości. Często czyni to nowy król w pierwszym lub drugim roku panowania (następnie w regularnych odstępach czasu, począwszy od tego wydarzenia). Na przykład w okresie sta-robabilońskim król Ammisaduka (XVII w. przed Chr.) wymazał wszystkie długi na cześć boga Szamasza. „Jubileusz" dotyczył więc w tym przypadku głównie ludzi zadłużonych (z przyczyn finansowych lub prawnych) i uwolnienia ludzi trzymanych w więzieniu za długi. W przeciwieństwie do sytuacji w Izraelu, edykty babilońskie zależne były całkowicie od kaprysu władcy, nie ma też dowodów, że były usankcjonowane przez bogów. Na temat informacji dotyczących takiego postępowania ze strony idealnego władcy zob. komentarz do Ps 11,1. Patrząc na zagadnienie z perspektywy historycznej, należy zwrócić uwagę, że wyzwolenie niewolników zostało ogłoszone przez ostatniego króla Judy, Sedecjasza (Jr 34,8-10). Na temat tych i innych cech panowania sprawiedliwego króla zob. komentarz do Ps 49,9-10.

61,10. Ozdoby oblubieńca i oblubienicy.
Nasze informacje na temat ubioru i ozdób noszonych w starożytności na obszarze Azji Zachodniej w dużej mierze pochodzą z antycznej ikonografii. Wydaje się, że w starożytnym Izraelu oblubieniec i oblubienica nosili ceremonialne stroje. Babilońskie i izraelskie oblubienice czasami wyróżniały się specjalnymi szatami (Ps 45,14-15), ozdobnym pasem (Jl 2,32) oraz zasłoną (Rdz 24,65). Tutaj oblubieniec nosi „zawój". Rodzaj świątecznego odzienia był przypuszczalnie uzależniony od pozycji ekonomicznej państwa młodych.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Duch mój się raduje w Bogu, Zbawcy moim.

Wielbi dusza moja Pana,
i raduje się duch mój w Bogu, Zbawcy moim.
Bo wejrzał na uniżenie swojej służebnicy,
oto bowiem odtąd błogosławić mnie będą wszystkie pokolenia.
Refren.
Gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny,
święte jest imię Jego.
A Jego miłosierdzie z pokolenia na pokolenie
nad tymi, co się Go boją.
Refren.
Głodnych nasycił dobrami,
a bogatych z niczym odprawił.
Ujął się za swoim sługą, Izraelem,
pomny na swe miłosierdzie.
Refren.
Łk 1,46-48. 49-50. 53-54 (R: por. Iz 61,10b)

Wersety 46-55 podkreślają wywyższenie; ubogich i pokornych oraz poniżenie pysznych i bogatych. Takie akcenty pieśni Maryi silnie przypominają pieśń pochwalną matki Samuela, Anny, w 1 Sm 2,1-10. Anna radowała się, gdy Pan otworzył jej niepłodne łono. (Łukasz pomija obrazowość typową dla militarnego zwycięstwa, którą Anna zastosowała do swojego współzawodnictwa z Peninną.) Poezja hebrajska często posługiwała się paralelizmem synonimicznym (tj. druga strofa powtarzała treść pierwszej). Słowa „dusza” i „duch” są więc tutaj stosowane zamiennie, jak zwykle w Piśmie Świętym. Radość i chwalenie Boga również były ze sobą łączone (por. Ps 33,1; 47,1; 95,2; 149,1-5)

46. ”Maryja rzekła”: Chociaż treść hymnu może lepiej odpowiadać sytuacji Elżbiety niż Maryi, nie jest to wystarczający powód do odrzucenia dowodów zawartych w gr. rękopisach, W których słowa te wypowiada Maryja, chociaż w trzech rękopisach przekładu VL przypisuje się je Elżbiecie. Maryja błogosławi Boga za dar, który ponownie pojawia się temat radości z wypełnienia z wypełnienia przez Boga jego obietnicy.

48. Stary Testament nazywał ludzi, którzy byli posłuszni Bogu, szczególnie proroków, Bożymi sługami. Podkreśla również wywyższenie przez Boga pokornych i wskazuje na wagę, jaką w kulturze starożytnej przywiązywano do tego, by czyjeś imię i cześć przetrwały jego śmierć.

Werset najlepiej traktować jako Łukaszowy dodatek do przekazanego przez tradycję hymnu służący bliższemu powiązaniu go z kontekstem. Zob. jak doulē „służebnica, poddana” przypomina 1,38, zaś „błogosławiona” przypomina 1,45. Pokorna służebnica Maryja będzie błogosławiona przez wszystkie pokolenia w erze zbawienia zapoczątkowanej przez Boga w jej Synu.

49. Wszechmocny” : uniżenie Maryi przeciwstawione jest potędze Boga, dla którego nie ma nic niemożliwego (zob. T 37)

50. Maryja nawiązuje do PS 103,17, który w swym kontekście podkreśla wierność Bożą, mimo ludzkiej ułomności, wobec tych, którzy się Go boją. Werset ten stanowi podsumowanie pierwszej części Magnifika i prowadzi do następnej: to, co Bóg uczynił w życiu Maryi Łukasz uogólnia, przechodząc do tego, co On czyni dla „tych, którzy się Go boją”.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Przygotujcie duszę i ciało na przyjście Pana

Czytanie z Pierwszego Listu świętego Pawła Apostoła do Tesaloniczan

Zawsze się radujcie, nieustannie się módlcie. W każdym położeniu dziękujcie, taka jest bowiem wola Boża w Jezusie Chrystusie względem was. Ducha nie gaście, proroctwa nie lekceważcie. Wszystko badajcie, a co szlachetne - zachowujcie. Unikajcie wszystkiego, co ma choćby pozór zła. Sam Bóg pokoju niech was całkowicie uświęca, aby nienaruszony duch wasz, dusza i ciało bez zarzutu zachowały się na przyjście Pana naszego Jezusa Chrystusa. Wierny jest Ten, który was wzywa: On też tego dokona.
1 Tes 5,16-24

16-18. Ogólne napomnienie dotyczące chrześcijańskiego sposobu życia (Bożej woli, por. 4,3)

16. Greckie systemy etyczne często posługiwały się zwięzłymi maksymami, które wymieniano jedna po drugiej, podobnie jak w liście Pawła. Wiele Psalmów łączy radość z celebracją i uwielbieniem (np. PS 9,14; 33,1; 47,1; 95,2; 149,1-5). Tutaj jest ona w sposób naturalny związana z modlitwą i dziękczynieniem.

”Zawsze się radujcie”: Zob. Flp 4,4; radość jest owocem Ducha (Ga 5,22; por. Rz 14,17).

17. W judaizmie nawet ludzie najbardziej pobożni nie modlili się przez cały dzień, czynili to jednak regularnie; byli też wierni w modlitwie. „Nieustannie się módlcie” może więc oznaczać taki właśnie rodzaj modlitwy lub przeżywanie codzienności w duchu modlitwy, a nie ograniczanie jej jedynie do wspólnych nabożeństw lub pór przeznaczonych na prywatne jej odmawianie.

”nieustannie się módlcie”: Zob. Łk 18,1; Ef 6,18; modlitwa wypływa z Ducha (Rz 8,15-16).
”W każdym położeniu dziękujcie”: Dziękczynienie i modlitwa są mocno powiązane (3,9-10); zob. Flp 4,6; por. Kol 2,7; 3,15-17.

18. Poganie, którzy wierzyli, że Fatum lub jakiś inny bóg sprawował suwerenną władzę nad wszystkim, uznawali, że człowiek powinien przyjmować to, co go spotyka i to z dziękczynieniem. Według Pawła, ludzie, którzy ufają w suwerenne działanie i miłość Boga mogą Mu dziękować w każdym położeniu.

19-22. Wezwanie do dążenia do charyzmatów Ducha i zdolności rozróżniania ich.

19-20. Większość nurtów wczesnego judaizmu łączyła Ducha z proroctwem. Paweł nie chce, by ktokolwiek gasił natchnioną mowę. Słowo, które przetłumaczono jako „gasić” było często stosowane w odniesieniu do ognia, co pasuje do starotestamentowego obrazu proroków, którzy nie są w stanie oprzeć się Bożemu natchnieniu (Jr 20,9).

”Ducha (…) proroctwa”: Żydowskie i greckie paralele wskazują, że wersety te odnoszą się do działalności charyzmatycznej jednostki i grupy. Wspólnota wierzących w Tesalonice mogła być „charyzmatycznie” rozwinięta, lecz Paweł nie posługuje się jeszcze terminem „charyzmat” na określenie darów Ducha (1 Kor 12,4-11).

21-22. W świetle kontekstu słowa „wszystko badajcie” mogą oznaczać rozeznanie wypowiedzi prorockich (1 Tes 5,19-20), odrzucanie złych i zachowywanie dobrych.
Być może w niektórych religiach greckich występowało ekstatyczne natchnienie, Paweł ostrzega jednak Tesaloniczan, by nie mylili swego natchnienia z natchnieniem pogańskim. Badanie proroctw stanowiło ważny problem już w Starym Testamencie. Adepci na izraelskich proroków szkolili się pod doświadczonym okiem tych, którzy uczyli ich wrażliwości na natchnienie Ducha (1 Sm 19,20). Ponieważ nie było starszych proroków w większości wczesnochrześcijańskich wspólnot, wzajemne rozeznawanie proroctw przez ludzi, którzy posiadali dar prorokowania było konieczne (zob. komentarz do 1 Kor 14,29).
”badajcie”: Rozróżnianie charyzmatów jest samo w sobie działaniem charyzmatycznym (1 Kor 12,10).
”szlachetne (…) zła”: Niektórzy autorzy interpretują ww. 21b-22 jako odnoszące się do prawdziwych i fałszywych proroctw, podczas gdy inni sądzą, iż jest to aluzja do zdolności moralnego rozróżniania (Iz 1,16.17).

23. Druga modlitwa Pawła (zob. 3,11-13) posiada formę homiletycznego błogosławieństwa. Dwie części cechuje synonimiczny paralelizm, czyli że w każdej z nich pojawia się ta sama myśl główna.
”Bóg pokoju” : Tradycyjne określenie (Sdz 6,24) przejęte przez Pawła (Rz 15,33, 1 Kor 14,33). Wszystkie błogosławieństwa pochodzą od Boga, w tym błogosławieństwo ostatecznego uświęcenia (4,1-8).
duch (…) dusza i ciało” : Komentatorzy, zarówno starożytni, jak i współcześni, dowodzą, że Paweł nawiązuje tutaj do trzyczęściowej antropologii greckiej. Bardziej rozpowszechniony jest jednak pogląd, że owe trzy terminy oznaczają całość ludzkiej osoby rozpatrywanej pod różnymi względami. Pogląd ten byłby spójny z twierdzeniami żydowskiej antropologii, w której „duch” stanowi istotny element konstytutywny człowieka jako Bożego stworzenia. Inni komentatorzy (P.A. van Stempvoort, J. O’Callagham) traktują człowieka jako „duszę i ciało”, nadając niezależny odcień znaczeniowy pojęciu „duch”,
”bez zarzutu zachowały się”: W drugiej części modlitwy Paweł posługuje się „teologiczną” stroną bierną (ZBG § 236), by powiedzieć o ostatecznym zbawieniu, które dokona się w chwili paruzji.

24. Podkreślenie Bożej wierności, wskazanej jednoznacznie w określeniu „Bóg pokoju”

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Duch Pański nade mną,
posłał mnie głosić dobrą nowinę ubogim.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Iz 61,1

EWANGELIA
Jan Chrzciciel przygotowuje przyjście Chrystusa

Słowa Ewangelii według świętego Jana

Pojawił się człowiek posłany przez Boga, Jan mu było na imię. Przyszedł on na świadectwo, aby zaświadczyć o Światłości, by wszyscy uwierzyli przez niego. Nie był on światłością, lecz posłanym, aby zaświadczyć o Światłości. Takie jest świadectwo Jana. Gdy Żydzi wysłali do niego z Jerozolimy kapłanów i lewitów z zapytaniem: "Kto ty jesteś?", on wyznał, a nie zaprzeczył, oświadczając: "Ja nie jestem Mesjaszem". Zapytali go: "Cóż zatem? Czy jesteś Eliaszem?". Odrzekł: "Nie jestem". "Czy ty jesteś prorokiem?". Odparł: "Nie!". Powiedzieli mu więc: "Kim jesteś, abyśmy mogli dać odpowiedź tym, którzy nas wysłali? Co mówisz samo sobie?". Odpowiedział: "Jam głos wołającego na pustyni: Prostujcie drogę Pańską, jak powiedział prorok Izajasz". A wysłannicy byli spośród faryzeuszów. I zadawali mu pytania, mówiąc do niego: "Czemu zatem chrzcisz, skoro nie jesteś ani Mesjaszem, ani Eliaszem, ani prorokiem?". Jan im tak odpowiedział: "Ja chrzczę wodą. Pośród was stoi Ten, którego wy nie znacie, który po mnie idzie, a któremu ja nie jestem godzien odwiązać rzemyka u Jego sandała".
Działo się to w Betanii, po drugiej stronie Jordanu, gdzie Jan udzielał chrztu.
J 1,6-8.19-28

6-8. „Świadectwo” było szczególnym pojęciem prawnym w świecie grecko-rzymskim oraz w kręgach żydowskich. Prorok Izajasz posługiwał się nim w odniesieniu do końca świata, gdy lud Boży zostanie wybawiony, aby złożyć o Nim świadectwo narodom przed Jego trybunałem (Iz 43,10; 44,8). Obraz ten powraca w całej Janowej Ewangelii.

”człowiek posłany przez Boga”: Pierwszy z serii fragmentów poświęconych roli Jana Chrzciciela; nie jest on postacią mesjańską, lecz Świadkiem. Wtrącenie dodane w tym miejscu do hymnu przesuwa uwagę czytelnika z działalności Logosu w historii zbawienia na wydarzenie wcielenia.

19.Jan nie jest Mesjaszem (1,19-28). Ewangelista często tworzy „podwójne sceny” z tradycji składających się z jednego tylko epizodu. Podwójne wprowadzenie w ww. 19 i 24 stworzył przez dokonanie podziału przywódców żydowskich na „kapłanów i lewitów” (w. 19) oraz wysłanników „spośród faryzeuszów” (w. 24).

Przybyli oni na polecenie „Żydów” – Jan użyje później tego wyrażenia na oznaczenie przywódców podburzających lud przeciwko Jezusowi, szczególnie faryzeuszów i arcykapłanów (J 5,10.15.16.18; 7,1.13; 8,48.52.57; 9,18.22; 10,24.31.33; 11,8; 18,12.14.31.36.38; 19,7.12.14.31.38; 20,19). Formalne odnośniki do Jerozolimy, jako miejsca, z którego zostali wysłani, oraz Betanii (nie tej w pobliżu Jerozolimy, lecz do miasta Zajordania, o którym brak innych wzmianek) jako miejsca, w którym zostało złożone świadectwo, nadają tekstowi charakter prawny.

Chociaż w czasach Jezusa pewna liczba kapłanów była faryzeuszami, obydwie grupy rzadko ze; sobą współdziałały (w. 24), z pewnością zaś faryzeusze nie mieli władzy posyłania kapłanów z jakąś misją do Jerozolimy. Jednak w czasie, gdy Jan pisał te słowa, faryzeusze byli głównymi przeciwnikami chrześcijan w Palestynie. W tradycji pisarskiej, do której Jan tutaj nawiązuje, często stosowano zabieg: polegający na uaktualnieniu języka wypowiedzi - stosowany również przez współczesnych kaznodziejów – by uczynić sens tekstu bardziej zrozumiałym dla odbiorcy. Jan koncentruje się więc na faryzeuszach jako przeciwnikach Jezusa

20-21. Eliasz został wzięty do nieba za życia, Żydzi oczekiwali więc na jego powrót, który został przepowiedziany w Ml 4,5. (Późniejsi rabini uważali Eliasza za mistrza żydowskiego Prawa, który pojawiał się czasami, by rozstrzygnąć rabiniczne spory lub był posyłany na ratunek rabinom, którzy znaleźli się w kłopotach. Jedni oczekiwali, że gdy powróci, będzie rozstrzygał zawiłe kwestie prawne, inni zaś spodziewali się, że będzie dokonywał wielkich cudów lub poprzedzi przyjście Mesjasza.; Słowo „prorok” oznacza niewątpliwie proroka podobnego do Mojżesza (Pwt 18,15-18).

20. ”Mesjaszem”: Słowo māšîah oznaczające przyszłego wysłannika Bożego, po raz pierwszy pojawia się w Dn 9,25. Znaczenie to zostało później rozwinięte w zwojach znad Morza Martwego (1QS 9,11; lQSa 2,14.20; CD 20,1; 4QPBless 2,4; 4QFlor 1,11-13). W Łk 3,15 również czytamy o ludziach zastanawiających się, czy Jan Chrzciciel jest „Mesjaszem”.

21. ”Eliaszem”: Oczekiwanie na powrót Eliasza – wysłannika mającego poczynić przygotowania do Dnia Pana – opierano na Ml 3,1.23; Jan Chrzciciel został z nim utożsamiony w J 3,23. Tradycje synoptyczne łączą postać Eliasza z Janem Chrzcicielem, by uczynić tego ostatniego poprzednikiem Jezusa (Mk 9,13; Mt 17,12;por.Łk l,17;7,27;Jan Chrzciciel miał działać w duchu Eliasza). Jedynie w źródłach chrześcijańskich Eliasz został uznany za poprzednika Mesjasza, nie zaś Jahwe w dniu sądu.

”prorokiem”: ukazanie Jezusa jako Mojżeszowego proroka z Pwt 18,18 (w zwojach znad Morza Martwego zob. 1QS 9,11: „dopóki nie przyjdzie mesjasz Aarona i Izraela”) stanowiło ważny element chrystologicznych tradycji wspólnoty Janowej i mogło ukształtować się pod wpływem samarytańskich oczekiwań

22-23. To, że Jan odnosi do siebie Iz 40,3 oznacza, iż jest on zwiastunem nowego Wyjścia z Egiptu, który zapowiada, że Bóg już wkrótce wyzwoli swój lud Z niewoli jak to uczynił w czasach Mojżesza. Temat ten pojawił się w wielu proroctwach Starego Testamentu i był elementem żydowskich oczekiwań w czasach Jezusa. I rzeczywiście, profetyczni przywódcy gromadzili zwykle zwolenników na „pustyni”

”głos wołającego na pustyni” : Cytat zaczerpnięty z Iz 40,3 został użyty w odniesieniu do Jana Chrzciciela również w Ewangeliach Synoptycznych (Mk 1,3 tekst paralelny), jednak Janowa wersja tekstu odbiega od tekstu synoptycznego i LXX – ma euthynate zamiast hetoimasate jako „przygotować” – być może nawiązując do następnej części wersetu (eutheias poieite, „prostujcie”), którą Jan pomija. Opuszczając fragment tekstu Jan dostosowuje cytat do roli świadka, jaką przypisuje Janowi Chrzcicielowi.

24-25. Spośród wielu rodzajów rytualnych obmyć, jakie istniały w czasach Jezusa, najważniejszym jednorazowym obrzędem był chrzest prozelitów. Poganie przyjmowali zwykle chrzest, gdy nawracali się na judaizm. Rytuał ten był powszechnie znany, wspomina o nim nawet grecki filozof Epitet. Pisząc, że Jan wzywał Żydów do przyjmowania chrztu, autorzy Ewangelii dają do zrozumienia, że traktował ich jak pogan, co było niesłychane. Czwarta Ewangelia często podkreśla kontrast pomiędzy rytualnym obmyciem a działaniem Ducha.

Drugą scenę składania świadectwa ewangelista tworzy wprowadzając faryzeuszów, którzy pytają, jakim prawem Jan chrzci, skoro nie jest Mesjaszem. Ich pytanie zakłada, że chrzest Janowy wyraża zarówno pokutę, jak i dostarcza oczyszczenia poprzez działanie Ducha, podobnie, jak w ST i zwojach znad Morza Martwego (Ez 36,25-26; Za 13,1-2; 1QS 4,20-21). Chrzest był najwyraźniej punktem spornym Jana Chrzciciela (zob. J 3,22-23; 4,1-2). 26-27. Tradycje synoptyczne odróżniają Jezusa od Jana Chrzciciela przeciwstawiając chrzest w wodzie oczyszczeniu przez Ducha i dodając wypowiedź ‘i Jana w stosunku do Jezusa (Mk 1,7-8 par.) Wydaje się, że Czwarta Ewangelia modyfikuje tę tradycję, ukazując Jana Chrzciciela wskazującego na Jezusa jako tego, którego faryzeusze „nie znają”. Zapowiada w ten sposób charakter przyszłych stosunków Jezusa z „Żydami”, którzy nie „znają” go ani jego Ojca (zob. J 8,14.19; 7,27 wskazują na Jezusa jako ukrytego Mesjasza). Logion w w. 27 to niezależny wariant tekstu z Ewangelii synoptycznych, w którym użyto słowa „rzemyk” w lp. oraz słowa axios, „godny”, zamiast hikanos, „odpowiedni, zdolny”. J 1,15.30 podaje bardziej wyraźną chrystologiczną interpretację wypowiedzi o Jezusie jako tym, który „idzie po” Janie Chrzcicielu.

26. Jan sięga po powszechnie stosowany w starożytności środek literacki — ironię: to, że nie „znają” Tego, który nadchodzi, świadczy o ich duchowej niemocy (J 1,10.33-34).

27. Niewolnik nosił sandały swojego pana. Jan powiada, że nie jest godzien być nawet niewolnikiem Chrystusa. W Starym Testamencie prorocy byli często nazywani sługami Bożymi (np. 2 Krl 18,12; 19,34; 20,6; 24,2; Jr 35,15; 44,4).

28. Obszar „po drugiej stronie Jordanu” to Perea, jeden z regionów znajdujących się pod kontrolą Heroda Antypasat. Ponieważ Józef Flawiusz powiada, że Jan został później uwięziony w twierdzy Macheront (leżącej w tym samym rejonie), wydaje się zatem sensowne, że tam właśnie prowadził swoją działalność.

”w Betanii, po drugiej stronie Jordanu”: Miejsce nieznane, z tego powodu w niektórych greckich rękopisach użyto nazwy Bethabara (zob. Sdz 7,24).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.