Świątynia Jerozolimska

BUDOWLE l OBIEKTY
ZWIĄZANE ZE ŚWIĄTYNIĄ

Platforma świątynna (al-Haram al-Sharif, Czcigodny Dziedziniec)

jest najbardziej charakterystyczną, monumentalną i widoczną pozostałością po zespole świątynnym, wzniesionym i uformowanym przez Heroda Wielkiego. Tak jak w starożytności, tak i obecnie stanowi główny punkt odniesienia w Jerozolimie. Założona na planie nieregularnego trapezu zajmuje powierzchnię 14 hektarów, czyli prawie 1/6 powierzchni Starego Miasta zamkniętego w murach. Założona na zniwelowanym wzgórzu, 743 metry n.p.m., leży niżej w stosunku do zachodnich wypiętrzeń Jerozolimy, tym bardziej w stosunku do Góry Oliwnej. Zabudowana sakralnymi budowlami muzułmańskimi, została pozbawiona jakichkolwiek widocznych na powierzchni pozostałości sprzed okresu islamskiego. Biblijna tradycja utrzymuje, że platforma świątynna zajmuje jedno ze wzgórz kraju Moria, gdzie Abraham miał złożyć w ofierze swojego syna, Izaaka (por. Rdz 22,2), oraz gdzie wieki później, już po zdobyciu Jerozolimy przez Dawida, król zbudował pierwszy ołtarz na zakupionym klepisku Arauna Jabuzyty (por. 2 Sm 24,25). W czwartym roku swego panowania, czyli w 966 r. p.n.e., na tym miejscu król Salomon rozpoczął budowę pierwszej świątyni Jahwe, która przetrwała do jej zniszczenia przez Babilończyków w 587 r. p.n.e.

Po powrocie Żydów z niewoli babilońskiej na mocy edyktu Cyrusa z 538 r. p.n.e., świątynię Salomona zaledwie naprawiono w 515 r. p.n.e. i w takim stanie przetrwała do około 20 r. p.n.e., kiedy Herod Wielki podjął budowę monumentalnej świątyni, doszczętnie zburzonej i spalonej przez Rzymian w 70 roku. W wyniku drugiego powstania żydowskiego z lat 132-135, równie tragicznego jak pierwsze, święte miejsce Żydów zostało sprofanowane przez zwycięskich Rzymian poprzez ustawienie na miejscu Przybytku konnego posągu cesarza Hadriana, a później i Antonina Piusa. Nie powiodła się próba odbudowy świątyni przez Juliana Apostatę (361-363). Chrześcijanie okresu bizantyńskiego omijali to miejsce jako przeklęte. Przejęli je za swoje dopiero Arabowie po zajęciu Jerozolimy w latach 636-638, wznosząc na miejscu Przybytku swój pierwszy meczet w 691 roku (Qubbat al-Sakhra, Kopuła Skały). Z upływem wieków muzułmanie sukcesywnie zagęszczali platformę świątynną własnymi budowlami kultowymi, z których meczet al-Aqsa należy do największych.

Ściana Płaczu, zwana też Murem Zachodnim,

z braku świątyni stanowi tradycyjne, niejako zastępcze miejsce gromadzenia się Żydów na modły. Jest to fragment muru oporowego, podtrzymującego platformę świątynną. Obecnie wychodzi na obszerny plac, który powstał po usunięciu arabskiej zabudowy w 1967 roku w wyniku zajęcia Jerozolimy przez armię izraelską. Różne wątki tego muru wskazują na różne etapy jego budowy. Aż dziewiętnaście kolejnych warstw wnika w grunt na głębokość 21 metrów! Wątek muru herodiańskiego, charakteryzujący się dużymi i dobrze obrobionymi monolitami, układany bez zaprawy wiążącej, wznosi się siedmioma warstwami powyżej pawimentu współczesnego placu. Do budowy muru herodiańskiego posłużyły regularne bloki o zmiennej wysokości, od jednego do prawie dwóch metrów (1,86 m) i długości przekraczającej nawet trzy metry. Jeden z bloków narożnika mierzy aż dwanaście metrów i waży ponad sto ton! Wyższe warstwy naprawianego wielokrotnie muru pochodzą z okresu bizantyńskiego, krzyżowców, arabskiego i tureckiego. Widoczny na długości 57 metrów odsłonięty mur ma swoją kontynuację w przeznaczonych na modlitwy pomieszczeniach w sekcji dla mężczyzn.

Rampa komunikacyjna przy sektorze przeznaczonym dla żydowskich kobiet stromo wspina się do bramy prowadzącej bezpośrednio na plac świątynny. Jest używana przez muzułmanów w piątki, kiedy po modłach w meczetach opuszczają oni plac. Umieszczony przez ortodoksyjnych żydów napis przestrzega przed wchodzeniem na plac świątynny z obawy, aby przez przypadek nie stąpnąć na miejsce zburzonego Przybytku lub na miejsce ukrytych w nieznanej kryjówce świętych ksiąg Prawa narodu wybranego.