Odkrywając tajemnicę Kościoła w Starym Testamencie

Możemy zatem przybliżyć znaczenie przywołanych hebrajskich terminów, których grecki przekład wyraźnie wskazuje, że „zgromadzenie Izraela” stanowi figurę Kościoła.

W świetle tradycji kapłańskiej (P), kształtującej w istotny sposób teksty tworzące Pięcioksiąg, hebrajski termin ʽēdā(h) oznacza „całe zgromadzenie (hebr. kol-ʽǎdat) Izraelitów (hebr. benê- jiśrāʼēl) według szczepów i rodów” (Lb 1,2). Chodzi więc o „powszechne zgromadzenie”, „kongregację całego ludu Izraela”, a więc mężczyzn, kobiety i dzieci. Omawiany termin może oznaczać także węższą grupę ludzi – „dorosłych mężczyzn” – zdolnych podejmować decyzje służące całemu narodowi. Rzeczownik ʽēdā(h) wiąże się z hebrajskim czasownikiem jāʽad, który oznacza właśnie „gromadzić się”.

Możliwe, że kiedy termin ʽēdā(h) opisuje „całe zgromadzenie Izraela” staje się synonimem dla hebrajskiego rzeczownika kāhāl, wprowadzonym prawdopodobnie w miejsce ʽēdā(h) dopiero w późniejszych tekstach Księgi Ezdrasza i Księgi Nehemiasza (np. Ne 13,1). Również hebrajski termin kāhāl wiąże się z czasownikiem brzmiącym kāhal (gr. ἐκκλησιάζω), który można tłumaczyć, jako: „zwołać zwołanie”, „sprawiać zgromadzenie”.

W tym kontekście warto odwołać się do tekstu Księgi Kapłańskiej opowiadającej o ustanowieniu Aarona oraz jego synów kapłanami. Po zakończeniu czynności przygotowawczych dla dokonania święceń kapłańskich na polecenie Mojżesza zawiązało się zgromadzenie liturgiczne: „Mojżesz uczynił tak, jak mu PAN polecił, a cała społeczność zgromadziła się przed wejściem do Namiotu Spotkania. Wtedy Mojżesz powiedział do zgromadzonych, co PAN kazał mu uczynić” (Kpł 8,4-5).

Sformułowanie „zwołał zgromadzenie” (hebr. tiqqāhēl hāʽēdā(h)) odnosi się do całego narodu tworzącego zgromadzenie liturgiczne, które uczestniczyło w ceremonii udzielania święceń kapłańskich, stojąc u wejścia do Namiotu Spotkania. W hebrajskim tekście przytoczonego powyżej zwrotu rzeczownik ʽēdā(h) łączy się z czasownikiem kāhal, który w koniugacji nifal tłumaczy się „zgromadzić się”, natomiast w koniugacji sprawczej hifil „zwołać zgromadzenie”, „zgromadzić społeczność”.

Grecki przekład omawianego zwrotu ekklēsiasen tēn synagōgēn służy już przygotowaniu słownictwa eklezjalnego Nowego Testamentu, gdzie definitywny podział na „Kościół” i „Synagogę” stał się faktem. Można jeszcze dopowiedzieć, że całe zgromadzenie Izraela, które brało udział we wprowadzeniu Aarona i jego synów w czynności kapłańskie zostało wezwane, aby świadczyć o wielkich wydarzeniach, jakie dokonują się w społeczności narodu wybranego. W ten sposób zapowiadany w Starym Testamencie Kościół już asystuje przy narodzinach kapłaństwa.