Obrazy Zmartwychwstałego

Jezus wyciąga Adama
Pierwsze wieki chrześcijaństwa cechuje mądra wstrzemięźliwość w dosłownym ilustrowaniu zmartwychwstania. Ten szacunek dla niewyrażalnej tajemnicy był obecny i zachował się do dziś w prawosławiu (tzw. teologia apofatyczna). Około 700 r. powstały w Bizancjum pierwsze obrazowe przedstawienia zstąpienia Jezusa do otchłani. Wytworzył się typ ikon zwany Anastasis (gr. powstanie, zmartwychwstanie).

Widzimy na nich Chrystusa w blasku, który ma pod stopami wyrwane z zawiasów skrzydła drzwi do krainy zmarłych. Poniżej tych wrót panuje ciemność. Na znak złamanych oków śmierci leżą tam klucze, zamki, resztki łańcuchów itd. Nieraz w mroku czai się postać pokonanego szatana. Chrystus w jednej ręce trzyma zwycięski krzyż, a drugą podaje Adamowi (przedstawiony z brodą i w ubraniu) i wydobywa go z grobu. Obok Adama widać Ewę, która także wyciąga ręce w stronę Jezusa. W kolejce do wyzwolenia czekają postacie Starego Testamentu (Dawid i Salomon w koronach) oraz Jan Chrzciciel.
Prawosławie ten właśnie wizerunek traktuje jako właściwą ikonę Zmartwychwstania. Unika w ten sposób „reporterskiej” dosłowności, ale kieruje wiernych w stronę najgłębszego sensu zmartwychwstania. Zadaniem ikony jest stać na straży tajemnicy, a jednocześnie być oknem na inny świat. Ikona Anastasis językiem obrazu w sugestywny sposób przekazuje teologię zmartwychwstania: Chrystus jako nowy Adam uwalnia starego Adama (ludzkość, mnie) z niewoli śmierci, grzechu, zła i otwiera dostęp do nowego życia.