Obrazy Zmartwychwstałego

Chrystus wychodzący z grobu
Dopiero około XII wieku zaczynają rozpowszechniać się na Zachodzie wizerunki pokazujące Jezusa wychodzącego z grobu. Jest to odejście od tradycji biblijnej. Ewangelie nie podejmują przecież żadnej próby przedstawienia samego aktu zmartwychwstania, który pozostaje niedostępny. Potrzeba wyobrażenia sobie, jak to mogło wyglądać, okazała się silniejsza. Rozpowszechnione są dwa typy wizerunków Jezusa wychodzącego z grobu.
Na pierwszym z nich wychodzi On z grobowca zdecydowanym krokiem. Grób ma kształt sarkofagu, płyta jest odsunięta. Obok śpią strażnicy. Sen strażników jest obrazem nie tyle lekceważenia obowiązków, ile raczej symbolem niewiary w zmartwychwstanie. To strażnicy mają, według Ewangelii Mateusza (28,11-15), rozpowszechniać za pieniądze pogłoskę o kradzieży ciała Jezusa. Na tych wizerunkach widać też nieraz postać anioła, niewiast lub samej Marii Magdaleny.

Artyści balansują na cienkiej granicy między wymuszonym i w gruncie rzeczy fałszywym realizmem a chęcią zachowania poczucia misterium. Trzeba przyznać, że na wielu wizerunkach postać Jezusa emanuje zwycięstwem, chwałą. Na słynnym fresku Piero della Francesco Zmartwychwstały patrzy wprost szeroko otwartymi oczami. Jego twarz ma w sobie jakąś nadziemską siłę, skontrastowaną z senną bezsilnością strażników.
Pod koniec XVI wieku zaczynają się pojawiać we Włoszech wizerunki Zmartwychwstałego, który unosi się nad grobem. Tego typu przedstawienia mogą być łatwo wzięte za wniebowstąpienie Jezusa. Nieraz ta granica jakby się zaciera, co teologicznie ma swoje uzasadnienie, bo wniebowstąpienie jest dopełnieniem zmartwychwstania. Trudno jednak oprzeć się wrażeniu, że wizerunki Jezusa szybującego jak – przepraszam za porównanie – rakieta kosmiczna idą za daleko w dosłowność.

Gipsowe figurki Zmartwychwstałego, które ustawiamy w kościołach, mają gdzieś tu swój pierwowzór. Trzeba jednak przyznać, że genialni artyści potrafili uniknąć kiczu. Na obrazie El Greco Chrystus Zmartwychwstały unosi się ponad spazmatycznie wygiętymi ciałami żołnierzy. Jego postać ma w sobie niezwykły blask i majestat. Artysta daje do zrozumienia, że przedstawia nie tyle dosłowną, co raczej teologiczną wizję.