Biblia zmienia świat

  Jakub Szymczuk/Agencja GN Odbicie czcionki używanej przez Gutenberga, które pozwala dziś zrekonstruować jej kształt. Gutenberg użył ponad 270 czcionek o gotyckim kształcie liter Najcenniejszy egzemplarz

Znajdująca się w Polsce Biblia Gutenberga jest czwartym z kolei egzemplarzem pierwszej wydrukowanej książki w Europie i choć brakuje jej trzech stron, uważana jest za jedną z najcenniejszych. Oglądać ją można w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie, jest własnością tamtejszego seminarium, stąd określa się ją mianem Biblii pelplińskiej.

Aby zrozumieć, dlaczego ten egzemplarz jest szczególnie cenny, warto poznać, na czym polegał genialny wynalazek Gutenberga. Otóż w jego czasach stosowano już proste techniki drukarskie, ale były one niedoskonałe. Mistrz z Moguncji wynalazł i zastosował jednocześnie kilka elementów techniki druku. Jako pierwszy na Starym Kontynencie użył ruchomej czcionki, do tego wytwarzanej ze specjalnego stopu ołowiano-cynowego, co zapewniało jej trwałość, a następnie wykorzystał do druku mechanizm prasy. Twórcze złożenie tych trzech elementów dało początek rewolucji w drukarstwie.
Wyjątkowy charakter Biblii pelplińskiej polega na tym, że na 46. stronie pierwszego tomu znajduje się mała plamka, która okazała się odbiciem czcionki używanej przez Gutenberga. Najprawdopodobniej zecer upuścił ją w trakcie pracy. Dzięki temu wypadkowi dziś można zrekonstruować kształt tej czcionki, co dla historyków ma olbrzymie znacznie. Biblia opuszczająca drukarnię Gutenberga nie była gotowa. W pierwszej kolejności trafiała do introligatora do oprawy, potem w ręce rubrykatora, tytułującego rozdziały, a następnie do iluminatora, który ozdabiał wydrukowany tekst. W efekcie każdy egzemplarz Biblii Gutenberga jest inny, bo poza drukiem identyczną czcionką, reszta była wypełniana przez różnych fachowców. Według badaczy, dekoracje naszej Biblii mogły być wykonane przez mnicha w jednym z warsztatów w Moguncji albo w Lubece, gdzie została oprawiona.