Historia się powtarza

Juda i Tamar

Rozdział 38 Księgi Rodzaju przerywa na chwilę opowiadanie o losach Józefa i przedstawia wydarzenia związane z Judą i jego synową Tamar. Uważa się, że jest to starożytne opowiadanie powstałe jeszcze przed Mojżeszem, kiedy to podejście do związków z kananejczykami było o wiele bardziej tolerancyjne (aż pięciu synów Judy pochodziła z małżeństw z kanenejkami).
Cel tego opowiadania jest podwójny. Z jednej strony podaje ono genezę trzech głównych rodów pokolenia Judy: Szelanitów, Parsytów i Zerachitów. Z drugiej zaś przypomina o obowiązku tzw. lewiratu.

Z Pisma Świętego nie sposób wywnioskować, kiedy Juda odszedł od swoich braci i udał się do Kananejczyków. Zatrzymał się w mieście Adullam. Będzie ono również wspominane także i później: za czasów Jozuego, miejscowość ta miała własnego króla (Joz 12,16; 15,35); w jaskini nieopodal Adullam Dawid zebrał swoich zwolenników (1 Sm12,1 ; 2 Sm 23,13); tutaj po bitwie pod Marisą wycofał się Juda Machabejczyk (2 Mch 12,38). Juda poślubia Kananejkę, która rodzi mu trzech synów. Są to: Er, Onan i Szela. Pierworodny Er także wziął sobie za żonę Kananejkę – Tamar. Ponieważ jednak umarł bezdzietnie, zgodnie z obowiązującym prawem pojął ją za żonę kolejny brat – Onan.

Tzw. „prawo lewiratu” (od łac. levir – szwagier) polegało na tym, że mężczyźna był zobowiązany do poślubienia owdowiałej bratowej, o ile ta była bezdzietna, by spłodzić z nią dzieci dla "odbudowaniu domu" zmarłego brata (zob. Pwt 25), a pierwszemu męskiemu potomkowi nadawano imię zmarłego i uznawano za jego syna. Poza tym, chodziło również o zachowanie mienia zmarłego, które wdowa mogłaby zabrać wracając do rodziny swojego ojca, uszczuplając tym samym własność rodu. Prawo to znane było również u innych ludów starożytnych, jak chociażby Asyryjczyków, Hetytów, czy Hurytów.
W starożytnym Izraelu obowiązek ten był surowo przestrzegany. Późniejsze ustawodawstwo izraelskie złagodziło ten przepis. Na wypadek odmowy dopełnienia tej powinności przewidziana była ceremonia tzw. "chalicy", podczas której wdowa zdejmowała swemu szwagrowi sandał i spluwała przed nim, po czym wolno jej było poślubić kogoś innego.

Onan wprawdzie poślubił Tamar, jednak nie zamierzał dopełnić swojego obowiązku – dlatego także zostaje ukarany śmiercią. Juda obawia się teraz o swojego trzeciego syna, który również powinien pojąć Tamar za żonę. Jednakże Szela był jego ostatnim synem Judy, a ten mógł, na podstawie wcześniejszych doświadczeń, przypuszczać iż kobieta była opanowana przez jakąś istotę nadludzką sprowadzającą śmierć na kolejnych jej małżonków. Dlatego Juda czyni rzecz niesprawiedliwą i niezgodną z prawem – pod pretekstem młodego wieku Szeli odsyła Tamar do jej domu rodzinnego.