Zarys biblijnej teologii płci

Charakterystyczne dla języka używanego przez Ozeasza jest stoso­wanie określeń i zwrotów zaczerpniętych z kultów płodności, z który­mi miał do czynienia. Z łatwością można się w nim dopatrzyć określeń znanych z mitycznych wyobrażeń. Należą do nich takie określenia, jak: drzewa (por. 14, 7-8), rosa (por. 14, 6), deszcz (por. 6, 3), oliwa (por. 2, 7.10), pszenica, wino^[15]. Jednakże w jego ujęciu zwroty te mają znaczenie symboliczne, nie są opisem płciowego działania Boga, ale mają na celu ukazanie Jego wspaniałomyślności i błogosławieństwa.
Na określenie Boga Ozeasz najczęściej używa terminu „Jahwe" (ok. 45 razy) oraz „Elohim" (ok. 26 razy). W ten sposób umiejscawia swoje nauczanie w tradycji mojżeszowej^[16]. Chęć odróżnienia Boga Jahwe od innych bóstw przejawia się w tym, że praktycznie nie używa na okre­ślenie Boga terminu „El". Stosowanie tego terminu mogło prowadzić do skojarzeń z pogańskimi bóstwami, w tym z bóstwem Kanaanu Elem. Według Ozeasza jedynie Jahwe może być przedmiotem kultu^[17]. Prorok wręcz zakazuje utożsamiania Baala z Bogiem (por. 2, 18).
Motyw oblubieńczego związku Jahwe ze swoim ludem pojawia się wielokrotnie u innych proroków (por. np.: Ez 16; 23; Jr 2). Obraz ten odbiega jednak od ówczesnych uwarunkowań społecznych i kulturo­wych, z których się wywodzi. Prorocy, odwołując się do sił płodności, tak mocno zakorzenionych w życiu każdego człowieka, chcą ukazać związek Jahwe ze swoim ludem w sposób zrozumiały dla wszystkich. Jednak w żadnym wypadku nie utożsamiaj ą działania Boga z działaniem seksualnym. Stąd też, dla oddania miłości Jahwe do ludu, odwołują się nie tylko do związku oblubieńczego, ale także do miłości macierzyńskiej i ojcowskiej. W ich przekazie Jahwe jest tym, który zrodził Izraela (jak matka - por. Pwt 32,18; Dz 13,33), wychował go (por. Iz l, 2) i stał się jego Oblubieńcem. Izrael, doświadczając tak wielkiej miłości, nie potrafił jej docenić i zdradził swego Boga. Taki tok rozumowania zaprezentowa­ny został przez Ezechiela w 16, 1 nn.
Podsumowując, należy podkreślić, że teksty mówiące o „seksualnym działaniu Boga" nie stoją w sprzeczności z Jego nieseksualnym cha­rakterem. To nie Jahwe działa seksualnie, tylko człowiek. Bóg, chcąc się pełniej człowiekowi objawić (dotyczy to zwłaszcza nauczania pro­rockiego), odwołuje się jedynie do pewnych analogii z ludzkiego życia seksualnego, aby w ten sposób być lepiej rozumianym przez człowieka. Mówiąc o zdradzie małżeńskiej, która jest doświadczeniem typowo ludz­kim (bardzo boleśnie przeżywanym), przenosi ją na płaszczyznę mo­ralną. Boga nie można zdradzić stricte seksualnie. Zdradą jest grzech, w tym też grzech będący naruszeniem norm seksualnych. Warunkiem wchodzenia w relację z Bogiem jest świętość, w Starym Testamencie rozumiana głównie jako zachowanie Bożego prawa. Świętość ma być nie tylko spoiwem ludzi z Bogiem, ale również stanowić czynnik wyróżnia­jący Izraela spośród innych ludów (por. np. Wj 22, 30; Kpł 20, 7).
Takie widzenie Boga jest - na tle epoki, w której kształtuje się tożsa­mość narodu wybranego - bardzo wyjątkowe. Wyróżnia Izraela spośród innych narodów. Pozwala mu pełniej rozumieć samego siebie, a zwłasz­cza swoją płciowość. Jest czynnikiem porządkującym nieład, jaki wniósł na świat grzech.

Ludzkie działanie seksualne

Prawda o nieseksualnym Bogu oraz przeniesienie płaszczyzny spotka­nia człowieka z Bogiem na sferę moralną - świętości były głównymi czynnikami kształtującymi formę wypowiedzi biblijnych dotyczących ludzkiej seksualności. Biblia, jak wiele innych świadectw życia tamtej epoki, ukazuje klimat i wiedzę ówczesnych ludzi dotyczącą seksualno­ści. Jednakże, o ile pod względem informacyjnym (jako źródło poznania historycznego) może być zbieżna z innymi świadectwami czy też nie­jednokrotnie je uzupełniać, o tyle w kwestii teologicznej interpretacji zagadnień życia seksualnego stanowi dzieło odbiegające od środowiska, w którym powstawała. Ta odrębność uwidacznia się przede wszystkim w sposobie opisywania zagadnień związanych z rolą i funkcjonowaniem ludzkich narządów płciowych. W tym świetle też jest utrzymane biblijne spojrzenie na współżycie seksualne mężczyzny i kobiety. Zagadnienia te stanowią zasadniczą część niniejszego Słownika i zostaną szczegółowo przedstawione w kolejnych hasłach.

---------------------------------------------------------

[15] Por. R. E. Brown, J. A. Fitzmyer, R. E. Murphy, Katolicki komentarz..., dz. cyt., s. 801.
[16] Por. J. Drozd, Księga Ozeasza..., dz. cyt., s. 47.
[17] Por. tamże, s. 48