Zarys biblijnej teologii płci

ZARYS BIBLIJNEJ TEOLOGII PŁCI

Religia a płeć

W historii wierzeń i religii zauważa się zasadniczy związek pomiędzy osiągnięciami cywilizacyjnymi a wyobrażeniami religijnymi. Człowiek, dokonując jakiegoś postępu, automatycznie zaczynał inaczej postrzegać świat oraz modyfikował swoje wyobrażenie o siłach nadprzyrodzonych, których obecność wyczuwał i przed którymi czuł respekt. Poprzez zdo­bycze swojego umysłu próbował wytłumaczyć odwieczną zagadkę życia i śmierci. We wszystkich epokach historycznych fascynowała go tajem­nica życia; jego powstawanie, rodzenie się i umieranie. Człowiek starał się dociec swojej istoty. W epoce łowieckiej pierwiastka życia doszukiwano się we krwi i koś­ciach istot żyjących. To właśnie te substancje stanowiły o przetrwaniu życia. Człowiek (jak i zwierzę) pozbawiony krwi umierał. Ze złamanymi kośćmi skazany był również na śmierć. Dlatego też pierwiastek boski wiązany był z substancją krwi albo z kośćmi. To rozumowanie zaczęło dominować rozwinięte w momencie rozwi­nięcia się rolnictwa. Troska o uprawy, ich cykliczność oraz zależność od opieki człowieka, zmieniły jego patrzenie na świat i siły nadprzyrodzone. Istoty życia zaczęto upatrywać w nasieniu i krwi^[1]. One warunkowały narodziny nowego życia; zarówno roślin, zwierząt, jak i ludzi. To do­świadczenie zmieniło również spojrzenie na kobietę i jej rolę. Zaczęto łączyć zdolność ziemi do rodzenia ze zdolnościami rozrodczymi kobiety. Ziemia w tym rozumowaniu stawała się matką, która wydaje na świat człowieka i do której człowiek po swej śmierci powraca^[2]. Samą uprawę roli, zwłaszcza przy użyciu radła, zaczęto kojarzyć z aktem seksual­nym. Czynność ta połączona z zasiewem nasion widziana była jako akt zapładniający^[3].
Na bazie takiego rozumowania nastąpiła sakralizacja kobiety oraz aktu seksualnego. Wszechświat oraz ziemię pojmowano jako organizm, a funkcjonowanie przyrody utożsamiano z płodnością i działaniem sek­sualnym. Tego rodzaju prehistoryczne doświadczenia stanowią podstawę tworzenia się mitów i różnych systemów religijnych świata starożytnego. Wszystkie one hołdowały kultowi płodności. Kształtowanie się wyobra­żeń o świecie nadprzyrodzonym (bóstw) dokonywało się przez pryzmat doświadczeń seksualnych; zarówno tych przeżywanych osobiście, jak i obserwowanych w świecie przyrody. Powszechność kultu płodności może zaskakiwać. Dotyczy ona nie tylko terenów, na których rodziły się starożytne cywilizacje (Sumeru, Babilonii, Asyrii, Egiptu, Kanaanu), ale także wielu obszarów środkowej i pomocnej Europy^[4]. 

---------------------------------------------------------

[1] Por. M. Eliade, Historia wierzeń i idei religijnych, Warszawa 1988, s. 29.
[2] Na prehistoryczne pochodzenie tego poglądu zwracał uwagę Filon Aleksandryj­ski w O stworzeniu świata (134), pisząc: Każdej matce dala natura najbardziej ko­nieczną część organizmu, piersi, jako obfitujące źródlo, i już naprzód przygotowuje w nich pokarm dla dziecka, które ma się urodzić. Ale ziemia jest bez wątpienia także matką z natury, i dlatego dawni ludzie uznali słusznie, aby nadać jej nazwę Demeter, złożoną z „meter" -matka, i „ge" - ziemia. (...) Jest więc zrozumiale, że natura dala ziemi, jako najstarszej i najpłodniejszej matce, zamiast piersi płynące rzeki i źródła, aby zaopatrywały rośliny w wodę, a wszystkim zwierzętom dostarczały napoju. Cyt. za: L. Joachimowicz (tłum.), Warszawa 1986.
[3] Por. M. Eliade, Historia..., dz. cyt., s. 29.
[4] Na wszystkich tych obszarach archeologowie znajdują figurki bóstw płodności. Najczęściej w postaci statuetek nagich kobiet o obfitych kształtach, czasami przedsta­wiają one kobiety w ciąży. Por. J. M. Roberts, Ilustrowana historia świata. Prehistoria i pierwsze cywilizacje, t. 1, Warszawa 1999, s. 44 i 45.