Biblijny model człowieka

1. Problem teologiczny i językowy

Początkowe rozdziały Biblii są specyficznym gatun­kiem literackim. W tych rozdziałach odzwierciedla się roz­winięta teologia wiary izraelskiej. Powstała ona wskutek skontrastowania rzeczywistej kondycji człowieka z intuicją teologiczną, polegającej na rzutowaniu dogmatów wiary izraelskiej w przeszłość. Ta teologia została wypowiedzia­na w języku nader symbolicznym, który judaizm dzieli z mi­tami innych religii starożytności.
Dzisiaj lepiej rozumiemy rangę mitów w religii, gdyż samemu mitowi przywrócono jego należne miejsce. W dziewiętnastym wieku uważano mit, w dużej mierze pod wpływem pozytywistycznej obsesji, za wytwór fantazji charakteryzujący ludzkość w przednaukowym stadium rozwoju intelektu. Dzięki studiom religioznawców, w tym M. Eliadego, podniesiono rangę mitu tak dalece, że mówi się o nim teraz, jako o właściwym języku religii, jak właści­wym językiem prawa jest paragraf, matematyki - twier­dzenie, fizyki - prawo, filozofii - zasada, teologii - dogmat, etc. Mit bowiem zdolny jest uchwycić transcendentną rze­czywistość Boga poprzez intuicję, która najlepiej wyraża się w symbolach i obrazach ujętych częstokroć w narra­cyjne ciągi. Choć w religiach pierwotnych był on na usłu­gach wielobóstwa, mit jest z natury apoliteistyczny. Pier­wotnie mit powiązany był silnie z przestrzenią (przyrodą) aż do dostrzegania w niej personifikacji bóstw, ale nie był powiązany z czasem, bowiem z zasady jest ahistoryczny.
Izrael, gdy zetknął się np. z mitami kananejskimi, nie mógł od nich abstrahować, albowiem utraciłby komunika­cję z kananejskim adresatem. Jednak dokonał on dzieła operacji na samym sercu mitu. Izrael wyrwał mit z ram politeistycznych, ahistorycznych, przyrodniczych a zwią­zał go z jahwizmem i historią.
W Księdze Rodzaju mamy dwa opisy stworzenia czło­wieka. Pierwszy, młodszy (1,24nn), zaliczony został przez badaczy do tzw. tradycji kapłańskiej (P), drugi, starszy (2,7nn) - do tradycji jahwistycznej (J). Ten młodszy po­przedza starszy w obecnym układzie Biblii. Ostateczni redaktorzy Biblii pozostawili obydwa opisy, dość odległe od siebie czasem, językiem, duchem i horyzontem teologicz­nym, i zestawili je obok siebie po to, aby relatywizowały się w drugorzędnych detalach, a potwierdzały się w pierw­szorzędnej wymowie ideowej. Ponieważ nie ma tu miej­sca na globalną egzegezę i hermeneutykę odnośnych tek­stów, skoncentrujemy się na metaforach użytecznych dla naszego tematu, by wyprowadzić z nich interesujące nas przesłanie doktrynalne^[1].

-------------------------------------------

[1] Wnikliwą egzegezę egzystencjalną tych tekstów przeprowadza bp Z. Kiernikowski. Zob. Jedność - szukanie podobnych czy komunia różnych, s. 18nn, w: Wyzwolenie w Chrystusie jako zasada działań pastoralnych wobec osób o orientacji homoseksulanej, Krościenko 2000.