Aspekty semiotyczne

Prolog Janowy (1,1-18). Fragment książki "Ewangelia według świętego Jana, rozdziały 1-12. Nowy Komentarz Biblijny", który publikujemy za zgodą Wydawnictwa Edycja Świętego Pawła.

Callout - Genuyt (I, 11-22), wyróżniając w prologu cztery sekwencje: Słowo i mowa (1,1-5), Jan i światłość (1,6-8), przyjście Słowa (1,9-14), Jezus Chrystus i Jego świadkowie (1,15-18), wskazują w tekście następujące tematy:

1) Słowo i mowa (ww. 1-5):
a) Słowo i Bóg (ww. 1-2);
b) całość stworzona (w. 3);
c) światłość i ciemności (ww. 4-5).
2) Jan i światłość (ww. 6-8):
a) świadectwo Jana;
b) odmienność Jana od światłości.
3) Przyjście Słowa (ww. 9-14):
a) światłość i wiarygodność;
b) ciało i widzialność;
b) uznanie Słowa Wcielonego;
c) nieuznanie Słowa Wcielonego.
4) Jezus Chrystus i Jego świadkowie (ww. 15-18):
a) Jezus Chrystus;
b) przekazywane dobra;
c) ustanowieni świadkowie.

Warstwa narracyjna prologu, wprowadzając na scenę różne postacie, wyznacza im zasadniczo role tematyczne, które krzyżują się z ich rolami historycznymi (w strukturze tekstu z ich rolami aktancjalnymi). Z podrzędną postacią Jana narrator łączy dwa główne tematy: temat światłości i wiary oraz temat tożsamości Słowa Przedwiecznego z Jezusem Chrystusem. Z rolą kreowanego czytelnika, utożsamioną z rolą narratora (wierzący), tekst łączy temat wiary w stwórczą moc Słowa, w synostwo Boże Jezusa Chrystusa, w dziecięctwo Boże wierzących oraz w przekazane dobra przez Jezusa Chrystusa. Z rolą Słowa Wcielonego głównego narratora tekst narratora łączy objawienie Boga jako Ojca, które stanowi rekapitulację wszystkich tematów prologu.
Jak wyżej wspomniano, wśród egzegetów toczy się dyskusja, czy w ww. 9-12 (a raczej już od w. 5) tekst ma na uwadze działanie Słowa przed wcieleniem (Logos asarkos), czy też Słowo Wcielone, ze względu na świadectwo Jana w ww. 6-8. Z punktu widzenia semiotycznego są możliwe równocześnie obydwa aspekty, gdyż tematyka rozwijana w tekście może wymagać przydzielania tematów różnym postaciom historycznym. Chcąc więc ukazać kolejne wchodzenie Słowa w mowę ludzką przed wcieleniem, tekst przywołuje już wtedy na myśl Słowo Wcielone, a mówiąc o widzeniu chwały Słowa Wcielonego przez wierzących, tekst przywołuje oświecającą funkcję Słowa, umieszczoną tematycznie przed wcieleniem. Dlatego dla zrozumienia tekstu nie wystarczy zwrócić uwagę na jedną czy drugą postać historyczną i czytać tekst jako opowiadanie historyczne, ale należy zwracać uwagę na postacie jako na miejsca (topoi), w które można wpisać wartości tematyczne. Tak np. lektura historyczna prologu pod pojęciem „świata" wskazuje na pogan, a pod pojęciem „swoich" - na naród żydowski. Jest to jednak lektura niepełna, gdyż pojęcia prologu mają charakter uniwersalistyczny; „świat" w tekście reprezentuje ludzi w kontekście środowiska naturalnego (w w. 14 jego denominacją jest krew i ciało), a „swoi" to ludzie w kontekście środowiska historycznego, kulturalnego (w w. 14 odpowiednikiem jest mąż).
Od l, 19 rozpoczyna się opowiadanie historyczne. W tym opowiadaniu jest rozwijany temat narodzenia, ale nie z punktu widzenia „świata" czy „swoich" (psychologicznego czy socjologicznego), lecz z punktu widzenia Słowa, które się wypowiada w Jezusie Chrystusie, oświeca słuchaczy, do których mówi o sobie jako do swoich świadków lub jako do tych, którzy przyjęli ich świadectwo.