Eschatologia wczesnochrześcijańska

[1] H.-I. Marrou, Zmierzch Rzymu czy późna starożytność?, tł. M. Węcławski, Warszawa 1997, s. 102.

[2] Św. Cyprian, Do Demetriana 3, tł. ks. J. Czuj, POK 19, Poznań 1937, s. 306.

[3] Św. Cyprian, Do Demetriana 4, dz. cyt., s. 307.

[4] Św. Augustyn, Kazania,  81,8, tł. ks. A. Żurek, PL 38, kol. 506.

[5] Św. Cyprian, Do Demetriana, 3, tł. ks. J. Czuj, POK 19, Poznań 1937, s. 306.

[6] S. Ambrosius, Expositio Evangelii secundum Lucam, 10,10, tł. ks. A. Żurek,  Milano – Roma 1978, s. 402-404.

[7] Por. Augustyn, Księga osiemdziesięciu  trzech kwestii, 64,2

[8] Za takie należy uznać sekty, np. montanistów, pryscylian, itp.

[9] Św. Augustyn, Objaśnienia Psalmów, 60,5, tł. ks. A. Żurek, PL 36, kol. 330.

[10] Św. Augustyn,  Objaśnienia Psalmów 22,4, tł. Ks. A. Żurek, PL 36, kol. 182. 

[11] Św. Augustyn, Kazania, 229/E,1, tł. Ks. A. Żurek, PLS 2, kol. 428.

[12] Św. Augustyn,  Objaśnienia Psalmów 63,16, tł. Ks. A. Żurek, PL 36, kol. 769.

[13] Orygenes, Komentarz do Listu św. Pawła do Rzymia, 5,1, tł. S. Kalinkowski, PSP 57, Warszawa 1994, s. 246.

[14] Orygenes, Homilie o Księdze Psalmów, Ps. 93,21, tł. S. Kalinkowski, ŹMT 32, Kraków 2004, s. 150.

[15] Cyprian, O śmiertelności, 8, tl. Ks. J. Czuj, POK 19, Poznań 1937, s. 259.

[16] Cyprian, O śmiertelności,  9, dz. cyt., s. 259.

[17] Św. Augustyn, O państwie Bożym 12,21,1, tł. W. Kornatowski, t.2, Warszawa 1977, s. 75.

[18] Św. Ambroży, O dobrach przynoszonych przez śmierć, 4,14, tł. W. Szołdrski, PSP 7,Warszawa 1971,  s. 148.

[19] Orygenes, O modlitwie, 29,1, tł. W. Kania, H, Pietras, w: Odpowiedź na Słowo, Kraków 1993, s. 211.

[20] Święty Augustyn, O państwie Bożym 21,14, tł. W. Kornatowski, t.2, Warszawa 1977, s. 525. Św. Augustyn zaczerpnął tekst Księgi Hioba z Septuaginty.

[21] Myśl często powtarza się u św. Augustyna, por. Św. Augustyn, Objaśnienia Psalmów, 60,3; 67,4; 74,1; 143,11.

[22] Św. Ambroży, Mowa na śmierć Walentyniana 45, tł. A. Kotłowska, Poznań 2001, s. 41,

[23] List Barnaby 1,6, tł. A. Świderkówna, w: Pierwsi świadkowie, BOK 10, Kraków 1998, s. 179.

[24] Św. Augustyn, O państwie Bożym, 15,18, dz. cyt., s. 194

[25] Św. Ignacy Antiocheński, Do Kościoła w Efezie, 20,2, tł. A. Świderkówna, w: Pierwsi świadkowie, BOK 10, Kraków, 1998, s. 118.

[26] Por. Św. Ignacy Antiocheński, Do Kościoła w Rzymie, 5,3; 8,3.

[27] Por. Św. Klemens Rzymski, List do Kościoła w Koryncie, 34,7.

[28] Por. Marek Aureliusz, Rozmyślania, XI,3.

[29] Męczeństwo św. Justyn i innych, 5, tł. A. Lisiecki, w: Męczennicy, OŻ IX, Kraków 1991, s. 215.

[30] Por. Atenagoras z Aten, O zmartwychwstaniu umarłych. Nieco później ten sam temat podejmie Tertulian.

[31] Artykuł o wierze w „zmartwychwstanie ciał” jest już w Wyznaniu Wiary Hipolita (IIIw.), zob. Tradycja apostolska, 20.

[32] Św. Ignacy Antiocheński, Do Kościoła w Efezie, dz. cyt., s. 116.

[33] Od łac. mille – tysiąc.

[34] Od gr, chilioi – tysiąc.

[35] Ireneusz z Lyonu, Adversus haereses, V,31,2, tł. H. Pietras, w: Eschatologia Kościoła pierwszych czterech wieków, Kraków 2007, s. 65.

[36] Ireneusz z Lyonu, Adversus haereses, V,32,1, dz. cyt., s. 67.

[37] Tertulian, Przeciw Marcjonowi,III,24,5, tł. S. Ryznar, PSP 58, Warszawa 1994, s. 137.

[38] Tertulian, Przeciw Marcjonowi,III,24,6, tł. S. Ryznar, PSP 58, Warszawa 1994, s. 137.