"Ku Tobie, Panie, wznoszę moją duszę" (Ps 25,1)

• psalmy dziękczynne[30]

Psalmy dziękczynne to pieśni poświęcone w całości lub w znacznej części zanoszeniu podziękowań Bogu za otrzymane dary albo za uwolnienie od grożącego niebezpieczeństwa. Sitz im Leben psalmów dziękczynnych należy upatrywać w ofiarach dziękczynnych, połączonych niekiedy z ucztą ofiarną. Później rozszerzono zastosowanie tych pieśni także na inne okazje publiczne i prywatne. Podobnie jak w przypadku lamentacji można wyróżnić psalmy dziękczynne indywidualne oraz zbiorowe (publiczne). Psalmy dziękczynne o charakterze zbiorowym stanowią znacznie mniejszy zbiór niż indywidualne.

Struktura psalmów dziękczynnych jest dość prosta – składają się z wprowadzenia, osnowy i zakończenia. We wprowadzeniu znajduje się zapowiedź złożenia Bogu podziękowania za otrzymane łaski (zob. Ps 9,2: „Chwalę Cię, Panie, całym sercem, opowiadam wszystkie cudowne Twe dzieła”; 138,2: „Oddam Ci pokłon ku Twemu świętemu przybytkowi. I będę dziękował Twemu imieniu za łaskę Twoją i wierność, bo wywyższyłeś ponad wszystko Twoje imię i obietnicę”), lub wezwanie do uczestnictwa w dziękczynieniu wiernych, którzy przebywają w świątyni (zob. Ps 118,1: „Alleluja. Dziękujcie Panu, bo jest dobry, bo łaska Jego trwa na wieki”). Wprowadzenie wyraża niekiedy radość i uwielbienie Boga za otrzymane dobrodziejstwa (zob. Ps 9,3: „Cieszyć się będę i radować Tobą, psalm będę śpiewać na cześć Twego imienia, o Najwyższy”; 21,2: „Panie, król się weseli z Twojej potęgi, jak bardzo się cieszy z Twojej pomocy!”).

Część główna psalmu dziękczynnego (osnowa) stanowi opowiadanie/opis trudnej (niekiedy wręcz drastycznej) sytuacji, z której modlący został uwolniony. Następnie modlący wyraża podziękowania i wyznanie, którego celem jest uwydatnienie wielkości i łaskawości Boga. Trafną ilustracją do tego może być Ps 118,10-21:

„Osaczyły mnie wszystkie narody,

lecz starłem je w imię Pańskie.

Osaczyły mnie w krąg, tak, osaczyły mnie,

lecz starłem je w imię Pańskie.

Osaczyły mnie w krąg jak pszczoły,

paliły jak ogień ciernie:

lecz starłem je w imię Pańskie.

Popchnięto mnie, popchnięto, bym upadł,

lecz Pan mi dopomógł.

Pan, moja moc i pieśń,

stał się moim Zbawcą.

Okrzyki radości i wybawienia

w namiotach ludzi sprawiedliwych:

Prawica Pańska moc okazuje,

prawica Pańska wysoko wzniesiona,

prawica Pańska moc okazuje.

Nie umrę, lecz będę żył

i głosił dzieła Pańskie.

Ciężko mnie Pan ukarał,

ale na śmierć mnie nie wydał.

Otwórzcie mi bramy sprawiedliwości:

chcę wejść i złożyć dzięki Panu.

Oto jest brama Pana,

przez nią wejdą sprawiedliwi.

Dziękować Ci będę, że mnie wysłuchałeś

i stałeś się moim zbawieniem”.

W poszczególnych psalmach z uwielbieniem łączy się obietnica złożenia ofiary dziękczynnej i wytrwałości w chwaleniu Boga (zob. Ps 116,17-19: „Tobie złożę ofiarę pochwalną i wezwę imienia Pańskiego. Moje śluby, złożone Panu, wypełnię przed całym Jego ludem na dziedzińcach domu Pańskiego, pośrodku ciebie, Jeruzalem”).

W zakończeniu psalmów dziękczynnych znajduje się skierowana do uczestników zgromadzenia zachęta do weselenia się i wychwalania Boga (zob. Ps 32,11: „Cieszcie się sprawiedliwi i weselcie w Panu, wszyscy o prawym sercu, wznoście radosne okrzyki!”; 118,29: „Wysławiajcie Pana, bo dobry; bo łaska Jego na wieki”). Psalm dziękczynny może kończyć się także błogosławieństwem (zob. Ps 66,20: „Błogosławiony Bóg, co nie odepchnął mej prośby i nie odjął mi swojej łaskawości”; 68,36: „Niech będzie Bóg błogosławiony!”) lub zapewnieniem o nieustannym wychwalaniu Boga za udzielone dobra (zob. Ps 30,13: „Boże mój, Panie, będę Cię wysławiał na wieki”; 129,8: „Błogosławieństwo Pańskie nad wami!» «Błogosławimy wam w imię Pana!”).

Obok hymnów, lamentacji oraz psalmów dziękczynnych występuje nadto w Psałterzu zbiór tak zwanych psalmów królewskich i dydaktycznych, które – jak zauważa L. Stachowiak – skupiają w sobie różne formy: hymny, dziękczynienia i błagania.  

Zbiór 150 psalmów to swego rodzaju modlitewnik Starego Testamentu. Treść poszczególnych psalmów jest niewątpliwie świadectwem różnych doświadczeń życiowych człowieka i związanych z tym jego postaw religijnych. Czytając kolejne psalmy, medytując ich treść, każdy może odnaleźć w nich samego siebie. R. Tournay stwierdził, że „Psałterz streszcza w sobie całe wieki poetyckiej aktywności Izraela”. Parafrazując to spostrzeżenie, można powiedzieć, że w Psałterzu streszczają się całe wielki pobożności dawnego Izraela, jego modlitewne przeżycia i nieustanny dialog z Bogiem. Każdy, kto sięga po psalmy, czyta je z wiarą, medytuje, wchodzi na nowo w ten modlitewny dialog z Bogiem. W tej perspektywie Psałterz jako starotestamentalny modlitewnik jawi się także jako wciąż aktualny skarbiec modlitw.