„Wejście" Michała Archanioła

Brak nadawania imion aniołom przed niewolą babilońską można wytłu­maczyć ostrożnością, by żadna z istot niebieskich nie dawała okazji do od­dawania im czci, gdyż jedynym imieniem par excellence godnym czci było imię Jahwe. Po powrocie i po rozwinięciu się nauki o aniołach trzy postacie anielskie otrzymały swoje imiona wyłącznie teoforyczne - z określeniem Bóg - Rafa-El, Gabri-El i Micha-El, ten ostatni z tytułem książę (hebr. sar, asyryjskie šarru)^[4], czyli osobistość sprawująca władzę. Tak rozumiał ten ty­tuł mędrzec żydowski w diasporze, który napisał na początku II w. przed Chrystusem - a więc prawie w czasie powstania Księgi Daniela - dzieło w języku hebrajskim, które ok. 130 r. przed Chrystusem jego wnuk prze­tłumaczył na grecki. W opisie Boga jako Sędziego, czytamy: „Aby podzielić narody całej ziemi, nad każdym z nich ustanowił władcę. Lecz Izrael jest szczególną własnością Pana" (Syr 17,17). Niektóre rękopisy dodają: „Jego to jako pierworodnego karmi karnością, a udzielając światła miłości, nie opuszcza go".

Jest to tekst biblijny wyrażający przeświadczenie, że każdy naród posia­da swojego anioła-opiekuna, sprawującego nad nim w imieniu Boga władze. Uwzględniając wspomniany dopisek, możemy powiedzieć, że ze względu na swoje posłannictwo narodu pierworodnego wobec innych narodów Izra­el miał szczególnego władcę, czyli księcia (hebr. sar), którym okazał się Mi­chał. Hebrajski termin oznacza 'przełożonego, przywódcę, wodza, księcia, króla', a w Księdze Daniela tytuł Sar sarim - co dosłownie brzmi 'Przywódca przywódców' - jest jednoznaczny ze stopniem najwyższym i dobrze został przetłumaczony jako 'Najwyższy Przywódca' (Biblia Tysiąclecia), 'Najwyższy z książąt' (Biblia Paulistów; tu „książąt"! Dn 8, 25).

Władca - czyli książę - wspomniany w Księdze Syracha, otrzymał wła­śnie w wizji proroka Daniela imię Michał i tytuł „książę", z którym od najdawniejszych czasów wiązała się rola władcza - zaraz po królu - podczas pokoju i przywódcza na czas wojny. Tak się określił zbrojny mąż, który uka­zał się Jozuemu: „Jestem wodzem wojska Pana" (wodzem - sar, a nie aniołem; Joz 5, 14), co można rozumieć, że jest księciem zastępów anielskich, jak również zastępów zbrojnych Izraela.

Znamiennym przykładem wzięcia udziału w wojnie jest spowodowanie przez anioła Pańskiego śmierci wojsk króla Sennacheryba, oblegającego Je­rozolimę podczas panowania pobożnego króla Ezęchiasza, który modlił się do Jahwe o pomoc: „PANIE, Boże Izraela, który zasiadasz na tronie z cherubów!". Tę modlitwę Bóg wysłuchał natychmiast: „Tej samej nocy PAN wy­słał anioła, który pobił w obozie Asyryjczyków sto osiemdziesiąt pięć tysięcy. Następnego dnia rano wszędzie leżały ciała zmarłych" (2 Krl 19,15.35).

Do tego wydarzenia nawiązał Juda Machabeusz, walcząc z dowódcą wojsk Antiocha Epifanesa IV, prosząc Boga: „Gdy posłowie królewscy bluźnili, po­jawił się Twój anioł i pobił sto osiemdziesiąt pięć tysięcy spośród nich. Podob­nie i dzisiaj zetrzyj to wojsko przed nami]" (1 Mch 7,41-42). I zwyciężyli. Po­dobną - ale widzialną - pomoc otrzymał Juda w walce z wojskami Lizjasza, gdy jego wojownicy błagali Boga o wsparcie. I zostali wysłuchani. Kiedy „nie zdążyli się jeszcze oddalić od Jerozolimy, gdy na ich czele pojawił się jeździec w białej szacie, który wymachiwał złotym orężem" (2 Mch 11, 8). Wyruszy­li i zwyciężyli.

Były to lata, w których prorok Daniel opisywał swoje wizje. Właśnie ostat­nia z nich, podczas której anioł Gabriel wypełnił danymi historycznymi pro­roctwo siedemdziesięciu tygodni z trzytygodniowym opóźnieniem, spowo­dowanym oporem książąt Persji i Grecji, przezwyciężonym dzięki „pomo­cy i obronie" księcia Michała.

---------------------------

[4] Wg: Lexicon hebraicum araramaicum Veteris Testamenti, pod red. F. Zorell, Roma 1960, s. 806-807.