Judasz (2)

Chce się więcej? Z pewnością: chciałoby się, żeby w tym dramacie Ju­dasza znalazło się rozwiązanie sprzeczności, jaka może najbardziej jest nie-rozwiązalna i która skłoniła wielu - także pośród wierzących specjalistów - do skapitulowania (pomimo dowodów historyczności, niektóre z nich zba­daliśmy) wobec hipotezy, że w obydwie wersje wkradły się, razem ze ści­słymi wspomnieniami, także elementy sprzecznych tradycji.
Mówimy, oczywiście, o owym tekście Mateusza: Po odbyciu narady (najwyżsi kapłani) kupili za nie (trzydzieści srebrników) Pole Garncarza. To zdanie wydaje się być w nieubłaganej sprzeczności z Łukaszowym: Ju­dasz za pieniądze niegodziwie zdobyte nabył ziemię...
Ernest Renan, sławny autor najbardziej zwodniczego i najbardziej popu­larnego Życia Jezusa (jeszcze dzisiaj, po 125 latach od pierwszego wyda­nia, ukazują się na świecie ciągle nowe reedycje: kto bacznie obserwuje lu­dzi i nie żyje w odizolowanej wieży z kości słoniowej specjalistów, wieź bezpośredniego doświadczenia, jak ta książka w dalszym ciągu stoi u po­czątku wielu kryzysów wiary), Renan więc, wychodząc od tego „nabył zie­mię", opisuje Iskariotę, który rozkoszuje się spokojnie swoją małą farmą, wysłuchując z ironią głosów, które do niego docierają: jego byli koledzy, apostołowie, chodzą po świecie opowiadając, że zrozpaczony popełnił sa­mobójstwo, że jego pole nazywa się obecnie, groźnie, „polem krwi"...
Również to, rozumie się, jest „nieprawdopodobną historią", jaka w pełni jest sprzeczna z historią Loisy'ego, który w tamtym miejscu umieszcza wspólny grób, a nie wymyślony przez Renana jakiś piękny ogród: tak samo jak wierzą­cy, w równym stopniu i niewierzący nie zawsze są ze sobą zgodni...
Pomimo to jest prawdą, że może wydawać się zbyt powierzchowną, jeżeli nie naiwną - jeszcze bardziej niż w wypadku sposobu śmierci zdrajcy - hipo­teza pogodzenia tych dwóch tekstów, wysunięta jeszcze raz, w imię egzegezy tradycyjnej, przez Giuseppe Ricciotttiego: „Dzieje Apostolskie zdają się przy­pisywać nabycie pola samemu Judaszowi, jak gdyby samobójstwo popełnił dopiero po dokonaniu zakupu. Chodzi tymczasem o pośredni i zwięzły sposób wyrażania się: nabycie jest przypisane o tyle Judaszowi, na ile on dostarczył członkom Sanhedrynu pieniędzy dla uskutecznienia go".
Również tutaj, pierwszą reakcją może być poirytowanie, jak gdyby usiłowa­ło się w nieco podstępny sposób uwolnić od rzeczywistej trudności. Jak za­uważył Giovanni Papini, sam także niekiedy szlachetnie kuszony podobnymi metodami, „w zbyt łatwych obronach, które wydają się być z urzędu, jest za­wsze coś drażniącego". W każdym wypadku, instynktowne poirytowania i roz­drażnienia - jeżeli są - zostają przezwyciężone przez rozum w celu zbadania wszelkiej możliwości, bez żadnego rodzaju uprzedzeń.
Spróbujmy więc zagłębić się na nowo w teksty, zwracając przede wszy­stkim uwagę na to, że tłumaczenie Dziejów Apostolskich w wydaniu Kon­ferencji Biskupów Włoskich wydaje się nie oddawać w pełni ściśle orygi­nału greckiego. Rzeczywiście, K.E.W. tłumaczy, widzieliśmy to, „kupił ka­wałek ziemi za dochód ze swojej zbrodni"^[3], podczas gdy tekst brzmi do­słownie, „posiadał miejsce za zapłatę za krzywdę". Subtelności, na pozór, ale ważne, w świetle tego, o czym mówimy.

Zdobądźmy się na cierpliwość, aby powrócić do wersetów 6 i 7 rozdz. 27 Mateusza, tych dwóch, które zacytowaliśmy na początku rozdziału.
Przede wszystkim zwrócono uwagę na dwie oznaki historyczności: znaj­duje potwierdzenie, w tym co wiemy ze wszystkich źródeł, przypisywana kapłanom uwaga o tym, że „nie godzi się" wkładać tych pieniądzy z powro­tem do skarbca świątynnego. Prawo rzeczywiście zabraniało Świątyni przyjmowania jako ofiary, zapłaty lub zwrotu pieniędzy, kapitałów pocho­dzących z podejrzanych lub niegodnych zysków: a za takie uchodziło z pewnością wynagrodzenie dane po kryjomu uczniowi po to, aby wydał swojego nauczyciela, skazując go w ten sposób na śmierć, jak Judasz, może z rozpaczą, odkrył to zbyt późno, ale o czym wiedzieli ci kapłani od począt­ku („są zapłatą za krew", mówią).

-----------------------------------

[3] W Biblii Tysiąclecia: Za pieniądze, niegodziwie zdobyte, nabył ziemię (przyp. ttum.)