Septuaginta

Do pierwszej grupy zaliczyć należy: 3 Ezdrasza (czyli 1 Ezdr w LXX), dodatki do Estery, Judyty, Tobiasza, 1-4 Machabejskie, Ps 151, Ody z Modlitwą Manassesa, Mądrości, Syracha, Psalmy Salomona, Barucha, List Jeremiasza oraz dodatki do Dn. Do gru­py drugiej należą: 3-4 Machabejska, 3 Ezdrasza (czyli 1 Ezdr z LXX), Ps 151 i Modlitwa Manassesa.

 

3 Księga Ezdrasza

Księga ta w LXX nosi tytuł 1 Ezdr i opowiada zasadniczo o życiu Ezdrasza, który przewodził Żydom powracającym z nie­woli babilońskiej. Dzieło to zachowało się w języku greckim, choć jego pierwotna wersja powstała po hebrajsku i częściowo po aramejsku. Starożytny przekład łaciński zachował się w Wulgacie, a nieco młodszy w recenzji Lucjana. Zachowały się także starożytne przekłady syryjskie, etiopskie, ormiańskie, gruzińskie i arabskie. Treść księgi oscyluje, jak wspomniano, wokół powrotu z niewoli. Za czasów Jozjasza lud uroczyście świętował Paschę w Jerozolimie, jednak bezbożni następcy króla ściągnęli karę na cały naród; karą okazało się właśnie wygnanie babilońskie. Gdy Babilonia upada, a władzę nad jej terytorium przejmuje perski król Cytrus, zezwala Żydom na powrót do ich ziemi oraz na odbudowę świątyni. Przerwa w odbudowie następuje za Artakserksesa. Budowniczym przewodzi Zorobabel, który zwyciężył w konkursie na najtrafniejszą odpowiedź na pytanie: „Co jest najsilniejsze?". Zwycięska odpowiedź brzmiała: prawda. Gdy przy odbudowie świątyni pojawił się Ezdrasz, odesłał z Jerozoli­my wszystkich, którzy skalali krew żydowską przez związki z ko­bietami pogańskimi.

3 Księga Ezdrasza posiada liczne paralele z dziełem kroni­karskim. Uczeni nie są zgodni co do tego, które z pism powstały wcześniej. Wydawać się może, że 3 Ezdr i dzieło kronikarskie sta­nowią różne opracowania tych samych materiałów^[5]. Mogło ono powstać w IV-II w. przed Chr. W kanonicznych księgach Biblii zabrakło opowiadania o trzech strażnikach Dariusza, zawartego w 3 Ezdr 3,1-5,6^[6]. Strażnicy biorą udział we wspomnianym już konkursie, w którym trzeba poprawnie odpowiedzieć na pytanie, co jest najmocniejsze. Zwycięzca zostaje nazwany Zorobabelem. Jemu właśnie król Dariusz zezwala na odbudowę świątyni w Je­rozolimie.

Dodatki do Estery

Księga Estery opisuje epizod z życia dworskiego, który wy­darzył się za króla Artakserksesa (w wersji hebrajskiej Ahaszwerosza lub Aswerusa). Imię głównej bohaterki wywodzi się od babilońskiego imienia bogini Isztar. Księga pełni w judaizmie funkcję de facto legendy na święto Purim, upamiętniając oca­lenie Żydów od prześladowań. Przypuszczać należy, że dzieło powstało w III w. przed Chr., natomiast spetryfikowano w nim legendę czy też opowiadanie etiologiczne o około sto lat wcześ­niejsze. Nie można traktować księgi jako źródła historycznego. Czołowe postacie (Estera, Mardocheusz, Haman, Waszti) nie są wspomniane poza Biblią. Oryginalny tekst powstał w języku semickim, jednak tekst grecki rozszerzony został o dodatki, które znalazły się w LXX. Jest ich pięć^[7]:

1. Sen Mardocheusza (12,1-6);
2. Modlitwa Estery (14,1-19);
3. Estera przed królem (15,1-16);
4. Dekret królewski odwołujący prześladowania (16,1-24);
5. Notatka o przekładzie (11,1)[8].

Bohaterką księgi jest kobieta, a przecież rola kobiet w ju­daizmie była ograniczona, ich status społeczny dużo niższy niż status mężczyzn. Okazuje się jednak, że to właśnie dzięki in­terwencji kobiety naród wybrany zostaje wybawiony od prze­śladowań. W księdze brak mowy o przepisach Tory, tak bardzo przecież istotnych dla żydowskiego stylu życia. Księga hebrajska nie wspomina także o Bogu; mowa jest o nim jedynie w greckich dodatkach. Właśnie dodatki rozwijają tekst hebrajski w sposób, który uzupełnia braki typowo judaistycznych motywów. Estera i Mardocheusz ubolewają, że nie mogą zachowywać żydowskich przepisów, modlą się do Boga o pomoc, podkreślają wszechwie­dzę Boga. Końcowa notatka o przekładzie przypisuje tłumacze­nie niejakiemu Lizymachowi, hellenistycznemu Żydowi^[9].

------------------------------

[5] W 3 Ezdr znajdują się teksty paralelne do 2 Krn 35,1-36,23; Ezd 1,1-11; 2,1-4,5; 5,1-10,44; Ne 7, 72-8,13a.
[6] C.C. TORREY, The Story of Three Youths, AJSLL 23 (1906-1907) 177-201; F. ZIMMERMANN, The Story of Three Guardsmen, JQR 54 (1963-1964) 179-200.
[7] Hieronim w Vlg wyłączył cztery z tych dodatków z zasadniczego korpusu księgi i umieścił je na jej końcu.
[8] W BT numeracja jest następująca: 1,1m - 1r; 4, 17k-17z; 15, 1 - 1f. 2-2b; 8,12a - 12x; 10,31.
[9] W.L. HUMPHREYS, Księga Estery, dodatki, w: Encyklopedia biblijna, red. PJ. Achtemeier, tłum. M. Wojciechowski, Warszawa 1999,574-575.