Nowy Pięcioksiąg

  Anghy Kazanie na Górze
Fresk pędzla Fra Angelico z konwentu San Marco we Florencji Wspólnotą, dla której św. Mateusz Ewangelista pisał swoje dzieło, byli chrześcijanie wywodzący się w większości z judaizmu. Świadczy o tym już sama budowa Ewangelii, która opiera się na pięciu wielkich mowach Jezusa, jakby na pięciu filarach:

- pierwsza – „Kazanie na Górze” (Mt 5-7) – jest mową programową Jezusa, w której chce On ukazać zasady obowiązujące w Jego Królestwie;

- druga – „Wskazania do Dwunastu apostołów” (Mt 10) – jest nauką skierowaną do uczniów, którzy będą ogłaszać Królestwo Boże w świecie;

- trzecia – „Mowa w przypowieściach” (Mt 13) – to cudowne przedstawienie tajemnicy zakrytego i pokornego charakteru Królestwa Niebieskiego;

- czwarta mowa – „Mowa Kościelna” (Mt 18) – jest wspaniałym obrazem Kościoła, podkreślającym jego dostępność dla każdego nawracającego się człowieka;

- piąta mowa – „Eschatologiczna” (Mt 24-25) – zapowiada czas końca, podkreśla wartość czynów płynących z wiary w Jezusa i jednocześnie ukazuje Jego ostateczny tryumf.

Pięć mów, które stanowią konstrukcję Ewangelii Mateusza, tworzy rodzaj nowego Pięcioksięgu, w którym Jezus Chrystus zajmuje miejsce Mojżesza – prawodawcy Ludu Bożego.

Mateusz w sposób bardzo jasny wskazuje, że Kościół jest nowym Ludem Bożym i zaczynem Królestwa Niebieskiego, które ostatecznie zatriumfuje na końcu czasów. Równocześnie podkreśla, że ów Nowy Lud w Kazaniu na Górze otrzymał od Jezusa nowe Prawo, które wiąże się z nowym stylem życia.

Nowy Lud Boży pod wodzą Jezusa Chrystusa musiał posiadać swoje Prawo, stanowiące normę życia. Prawo z gr. nomos (dzielić, przydzielać, posiadać) oznacza zasadę. Termin ten odpowiada hebrajskiemu rzeczownikowi tôrāh, który można przetłumaczyć jako „nauczanie”, „prawo”. W szerszym znaczeniu przy pomocy tego określenia wskazuje się czasem na Stary Testament, choć najczęściej aplikuje się go do pięciu pierwszych ksiąg Biblii, które – według tradycji – Bóg przekazał Mojżeszowi. Jest to tzw. Pięcioksiąg.

Tora oznacza w judaizmie nie tylko Biblię jako całość, lecz także przekaz ustny Prawa, cieszący się nie mniejszą powagą. Przekaz ten uzupełnia i wyjaśnia Prawo pisane, dając w rezultacie podstawę do ukształtowania się Talmudu, czyli bardzo obszernego komentarza do spisanej w Misznie ustnej tradycji. Według interpretacji rabinackich w Torze było 613 przykazań, 365 nakazów i 248 zakazów.

Na górze, gdzie Jezus ogłasza „konstytucję” królestwa Bożego, ewangelista widzi cały Kościół. Kazanie na Górze jest zbiorem wypowiedzi Jezusa, które Mistrz wypowiedział najprawdopodobniej przy różnych okazjach.

Co ciekawe, krótszą redakcję zamieszcza w swojej wersji Ewangelii św. Łukasz, ale całość wydarzenia umiejscawia w innych okolicznościach. U Łukasza akcja dzieje się nie na górze, ale na równinie (Łk 6,17-49).

***

Powyższy tekst jest fragmentem wykładu księdza doktora Piotra Kota, zamieszczonego na stronie www.biblicum.pl. Tytuł pochodzi od redakcji.