INTERPRETACJA PISMA ŚWIĘTEGO W KOŚCIELE

Zwłaszcza wysiłki w celu dotarcia do sensu dosłownego Biblii, sprawa tak dziś aktualna, domagają się ścisłej współpracy ze sobą znawców języków starożytnych, historyków kultury, krytyków tekstu, ekspertów w przeprowadzaniu analiz form literackich i tych, którzy potrafią posługiwać się metodami krytyki naukowej. Oprócz tej okazywanej przez uczonych egzegetów troski o tekst Pisma św., rozpatrywany w jego oryginalnym kontekście historycznym Kościół liczy również na egzegetów, ożywionych tym samym Duchem świętym, od którego pochodzi natchnienie Pisma św., gdy zabiega o to, „by istnieli zawsze w dostatecznej liczbie słudzy Słowa Bożego, tak iż by lud Boży mógł posiadać pod dostatkiem strawy duchowej, dobywanej z Pisma św.” (Divino afflante Spiritu, 24, 53-55; EB 551. 567; Dei Verbum, 23; Paweł VI, Sedula cura (1971). Powodem do zadowolenia jest wzrastająca w naszych czasach liczba kobiet, zajmujących się egzegezą. Zawdzięczamy im przy interpretacji Pisma św. nowe, bardzo interesujące spojrzenie na Biblię oraz wydobycie na światło dzienne zapomnianych już aspektów jej rozumienia.
Choć ta prawda, o czym mówiliśmy przed chwilą, że Pismo św. stanowi dobro całego Kościoła tworząc tak zwane „dziedzictwo wiary", „przechowywane, wyznawane i wprowadzone w życie wspólnym wysiłkiem wszystkich", Pasterzy i zwykłych wiernych, prawdą jest jednak również to, że „zadanie autentycznej interpretacji Słowa Bożego, spisanego czy przekazanego przez tradycję, powierzone zostało samemu tylko żywemu Urzędowi Nauczycielskiemu Kościoła, który autorytatywnie działa w imieniu Jezusa Chrystusa” (Dei Verbum, 10). Tak więc to Urząd Nauczycielski Kościoła ma ostatecznie zagwarantować autentyczność rozumienia Pisma św. i wskazywać w razie potrzeby na to, że jakaś konkretna interpretacja jest nie do pogodzenia z autentyczną ewangelią. Rozlicza się on niejako z wykonania swego zadania wewnątrz koinonii całego ciała, wyrażając urzędowo wiarę Kościoła po to, aby służyć Kościołowi. W tym celu zasięga on też rady teologów, egzegetów oraz innych ekspertów, respektując ich pełnoprawną wolność i utrzymując z nimi łączność wzajemną we wspólnej trosce o to, by „lud Boży trwał w prawdzie, która wyzwala” (CDF, Instrukcja o powołaniu teologa w Kościele, 21).

C. Zadania egzegety

Zadanie egzegety katolickiego posiada kilka aspektów. Jest to przede wszystkim zadanie całego Kościoła, gdyż polega ono na studium i wyjaśnianiu Pisma św. tak, by ukazać całą jego pełnię dla dobra pasterzy i wiernych. Jest to jednak równocześnie zadanie naukowe, dzięki któremu egzegeta katolicki wchodzi w różne relacje ze swymi kolegami nie-katolikami a także z wielu dyscyplinami naukowymi. Wreszcie zadanie to zakłada konieczność prowadzenia pracy badawczej i nauczania. Jedno i drugie zajęcie znajduje normalnie swoje ukoronowanie w publikacjach.

1. Orientacje zasadnicze

Przystępując do wypełnienia swoich zadań, egzegeta katolicki powinien mieć na uwadze charakter historyczny objawienia biblijnego. Obydwa Testamenty wyrażają bowiem, przy użyciu ludzkiego języka, noszącego znamiona swojego czasu, objawienie historyczne, w ramach którego Bóg ukazał ludziom Siebie samego i swoje zbawcze plany. Zgodnie z tym egzegeta ma się posługiwać w swej pracy metodą historyczno-krytyczną. Ale nie może nadawać tej metodzie charakteru ekskluzywnego. Wszystkie metody przydatne do badania tekstu mogą się okazać pożyteczne w egzegezie biblijnej.
Przy samej interpretacji Pisma św. egzegeci katoliccy nigdy nie powinni zapominać o tym, że wyjaśniają Słowo Boże. Ich zadanie nie kończy się na odkryciu źródeł tekstu, na określeniu jego gatunku literackiego i procesu jego powstawania. Ich praca osiągnie swój kres dopiero wtedy, gdy ukaże sens tekstu biblijnego, jako wciąż aktualnego Słowa Bożego. Aby do tego dojść, muszą wziąć pod uwagę różne perspektywy hermeneutyczne, ułatwiające dostrzeżenie aktualności orędzia biblijnego i pozwalające znaleźć odpowiedź na różne pytania, dręczące dzisiejszego czytelnika Pisma św.
Egzegeta powinien również ukazać przesłanie chrystologiczne, kanoniczne i eklezjalne tekstów biblijnych.
Przesłanie chrystologiczne tekstów biblijnych nie zawsze jest oczywiste; trzeba je ukazywać, jeśli to tylko możliwe, za każdym razem na nowo. Chociaż Chrystus ustanowił kiedyś, w przeszłości Nowe Przymierze we własnej krwi, księgi Pierwszego Przymierza ciągle posiadają swoją wartość. Wprowadzone również do głoszenia ewangelii, księgi te uzyskują i ukazują ich pełne znaczenie w „tajemnicy Chrystusa” (Ef 3, 4), której wyjaśniają różne aspekty i same są wyjaśniane przez ową tajemnicę. Księgi te w gruncie rzeczy przygotowywały lud Boży na przyjście Boga (por. Dei Verbum, 14-16).
Chociaż każda księga Pisma św. była pisana we własnym, określonym celu i posiada własne, odrębnie specyficzne znaczenie, to jednak, wykracza daleko poza granice tego znaczenia gdy staje się częścią całości kanonicznej jako takiej. Zadanie egzegety powinno więc niejako implikować stwierdzenie Augustyna: Novum Testamentum in Vetere latet, et in Novo Vetus patet (por. św. Augustyn, Quaest. in Hept., 2, 73; CSEL 28, III, 3, s. 141).
Egzegeci powinni również wyjaśniać, na czym polega stosunek Biblii do Kościoła. Biblia powstawała we wspólnotach ludzi wierzących. Jest ona wyrazem wiary najprzód Izraela a potem pierwszych społeczności chrześcijańskich. Pozostając w ścisłej łączności z żywą tradycją, która ją poprzedza, zawsze jej towarzyszy i niejako podtrzymuje w istnieniu (por. Dei Verbum, 21), Biblia jest środkiem uprzywilejowanym, którym Bóg posługuje się, także dzisiaj, przy budowaniu i rozprzestrzenianiu się Kościoła jako ludu Bożego. Z wymiarem eklezjalnym Biblii wiąże się nierozłącznie jej otwarcie na ekumenizm. Ponieważ Biblia jest wyrazem zbawczych planów Bożych, obejmujących cały rodzaj ludzki, zadania egzegety przybierają też wymiary powszechne, domagające się brania pod uwagę także innych religii i oczekiwań dzisiejszego świata.

Spis treści :.