V Niedziela Wielkiego Postu - Rok B

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

V Niedziela Wielkiego Postu – Rok B

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Nowe przymierze

Czytanie z Księgi proroka Jeremiasza

Pan mówi: „Oto nadchodzą dni, kiedy zawrę z domem Izraela i z domem judzkim nowe przymierze. Nie jak przymierze, które zawarłem z ich przodkami, kiedy ująłem ich za rękę, by wyprowadzić z ziemi egipskiej. To moje przymierze złamali, mimo że byłem ich władcą, mówi Pan.
Lecz takie będzie przymierze, jakie zawrę z domem Izraela po tych dniach, mówi Pan: Umieszczę swe prawo w głębi ich jestestwa i wypiszę na ich sercu. Będę im Bogiem, oni zaś będą Mi narodem.
I nie będą się musieli wzajemnie pouczać mówiąc jeden do drugiego: «Poznajcie Pana». Wszyscy bowiem od najmniejszego do największego poznają Mnie, mówi Pan, ponieważ odpuszczę im występki, a o grzechach ich nie będę już wspominał”.
Jr 31,31-34

Nowe przymierze (31,31-34). Ta krótka wyrocznia została słusznie nazwana „jednym z najgłębszych! I najbardziej wzruszających fragmentów w całej Biblii”

31. ”z domem judzkim”: Ten późniejszy dodatek w porównaniu z w. 33, wyraźnie pokazuje, że nowe przymierze dotyczy całego narodu. To jest jedyny raz, kiedy zwrot „nowe przymierze” został użyty w ST. Jest to poświadczone przez teksty odnalezione w Qumran, lecz znaczenie ogranicza się do Przymierza Mojżeszowego – z silnymi legalistycznymi tendencjami. Oczywiście, zostało ono zreinterpretowane w NT (Łk 22,20; 1 Kor 11,25; zwł. Hbr 8,8-12 – najdłuższy cytat ze ST w NT)

32. Werset ten jasno dowodzi, że prorok porównuje nowe przymierze z przymierzem na górze Synaj (Wj 19,1-24,18).

33. ”po tych dniach”: wyrażenie to występuje często u Jeremiasza (7,32; 9,24; 16,14 itd.), mając eschatologiczną wymowę, ponieważ wskazuje na przerwę w historii Izraela na skutek nadzwyczajnej interwencji Jahwe

”wypiszę na ich sercu”: Stare przymierze zostało zapisane na kamiennych tablicach (Wj 31,18; 34,28nn; Pwt 4,13; 5,22), bądź w księdze (Wj 24,7; 2 Krl 23,3). Serce jako materiał piśmienny jest pomysłem Jeremiasza (por. 17,1)> nawet jeśli ma swoją bliską paralelę w Pwt (6,6; 11,18; 30,14).

”Będę im Bogiem”: Ta klauzula przymierza jest szeroko rozpowszechniona (Jr 7,23; 11,4; 24,7; 30,22; 31,1; 32,38; Ez 11,20; 36,28 itd.; Za 8,8; Kpł 26,12).

34. ”pouczać”: W nowej erze pośrednicy tacy jak Mojżesz, kapłani i prorocy będą niepotrzebni, ponieważ Jahwe będzie interweniował bezpośrednio (por. Iz 54,13)

”poznają”: celem życia jest głębokie rozpoznanie Boga w każdym wydarzeniu i sytuacji.

Jaka jest dokładnie natura tego nowego przymierza i jaki związek ma ono z poprzednim? Chociaż niektórzy uczeni są skłonni uznać brak związku między nimi, to jednak zasadniczo są one tym samym: oba zostały zawarte z inicjatywy Jahwe; oba są skoncentrowane na Bogu; jest ten sam naród w obu przypadkach; odpowiedź została zamanifestowana przez to samo posłuszeństwo wobec Prawa, które się nie zmieniło. Nie ma mowy o promulgowaniu nowego prawa. Dlatego nowatorstwo nie dotyczy zasadniczych kwestii przymierza, lecz niezbędnych realizacji i jego środków. Nie zostanie ono zerwane, choć wielokrotnie tak było w przypadku starego (w. 32), ponieważ wszyscy dochowają wierności (w. 34). Przyczyną tak drastycznej zmiany jest fakt, że najgłębsza natura człowieka zostanie stworzona na nowo: prorok przeciwstawia całkowitą niemożność Izraela w dochowaniu starego przymierza, jego obecnej zdolności do wypełniania nowego. W rzeczywistości grzech dla Jeremiasza był drugą naturą ludu Bożego (13,23); brak zaangażowania całym sercem (lēb) tłumaczy dawniej niewywiązywanie się z posłuszeństwa wobec Boga (5,22; por. 17,1). Należy pamiętać, że dla Izraelitów „serce” (lēb) było siedliskiem ludzkiej inteligencji oraz woli. Z tego względu nowatorstwo nowego przymierza dotyczyło samej ludzkość, posiadającej teraz moc do wypełnienia planów Boga wobec niej. Niektórzy uczeni nadal uważają, że wyrocznia ta powinna zostać przypisana redaktorowi deuteronomicznemu; jednakże deuteronomiści nie oczekiwali dania ludziom nowego serca a raczej przemienienia („obrzezania”) starego, dzięki czemu nawrócenie stanie się rzeczywistością (Pwt 10,16; 30,6). Jeremiasz w pewnym okresie żywił tę samą nadzieję (4,4; 9,24-25), kiedy jednak nawrócenie okazało się niemożliwe, robił milowy krok w swojej wierze (31,31-34): Jahwe musi stworzyć nowy lud. Istnieje kontynuacja zasadniczych wątków starego oraz nowego przymierza, lecz zachodzi poważna rozbieżność co do środków danych Izraelowi w celu wypełnienia nowego.
To niezwykłe proroctwo wywarło ogromny wpływ i znalazło swoiste wypełnienie u Ezechiela oraz Deutero-Izajasza. Nie mówili oni o nowym przymierzu, lecz o przymierzu wiecznym, które nie będzie mogło być zerwane (Ez 16,60; 34,25, 37,26; Iz 55,3; 61,8). Jest to możliwe, ponieważ „nowe serce” jest stworzone w narodzie, a „nowy duch” jest mu dany (Ez 11,20; 18,31; 36,26; Iz 59,21).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

33. Wypiszę na ich sercu. Ekstyspicja jest prak­tyką, w której wróżbita zadaje pytanie bóstwu i po­szukuje odpowiedzi, badając wnętrzności ofiarne­go zwierzęcia. Po wykonaniu ekstyspicji kapłani czyniący zaklęcia prosili bóstwo o zapisanie obja­wienia na wnętrznościach zwierzęcia ofiarnego, by można było odczytać boską wolę lub pouczenie. Czasowniki użyte w tym wersecie (put, „zapisy­wać") i rzeczowniki („umysł" = organy wewnętrz­ne, szczególnie wnętrzności; serce) pojawiają się w literaturze akadyjskiej na oznaczenie omenów związanych z ekstyspicją. Jeśli jednak Jeremiasz posługuje się językiem lub koncepcją omenu, jest to jedynie wygodny sposób przekazania jego prze­słania. Boże dekrety i wola mają być poznane po­przez staranne badanie serca Jego ludu. Również język akadyjski posługuje się rzeczownikami serce i umysł w układzie paralelnym, na oznaczenie ośrodka myślenia i emocji.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Stwórz, o mój Boże, we mnie serce czyste.

Zmiłuj się nade mną, Boże, w łaskawości swojej,
w ogromie swej litości zgładź moją nieprawość.
Obmyj mnie zupełnie z mojej winy
i oczyść mnie z grzechu mojego.
Refren.
Stwórz, o Boże, we mnie serce czyste
i odnów we mnie moc ducha.
Nie odrzucaj mnie od swego oblicza
i nie odbieraj mi świętego ducha swego.
Refren.
Przywróć mi radość z Twojego zbawienia
i wzmocnij mnie duchem ofiarnym.
Będę nieprawych nauczał dróg Twoich
i wrócą do Ciebie grzesznicy.
Refren.
Ps 51,3-4.12-13.14-15

Ps 51. Lamentacja jednostki, jeden z psalmów pokutnych. Nagłówek historyczny wiąze psalm z cudzołóstwem Dawida z Batszebą (2 Sm 11-12).

Struktura:
ww. 3-9 (lamentacja: modlitwa o przebaczenie i wyznanie grzechu);
ww. 10-14 (modlitwa o odrodzenie);
ww. 15-19 (wielbienie Boga przed wspólnotą i ofiara skruszonego serca);
ww. 20-21 (modlitwa o odbudowę Jerozolimy i odrodzenie kultu świątynnego).

3. ”Zmiłuj się nade mną”: Identyczne wyrażenie rozpoczyna Ps 56 i 57; por. 2 Sm 12,22.

”w swojej łaskawości, w ogromie swego miłosierdzia”: Por. Ps 69,14.17; 106,45-46; Iz 63,7; Lm 3,32; Ne 13,22.

”wymaż moją nieprawość”: Por. Iz 43,25; 44,22. 4. Por. Jr 2,22.

6. Por. 2 Sm 12,9.13.

7. "Zrodzenie w przewinieniu" jest poetycką hiperbolą o znaczeniu: "całkowicie grzeszny' (por. Ps 58,4; Iz 48,8).

10. ”Spraw, bym usłyszał”: Psalmista modli się o wyrocznię zbawienia.

11. Jedyny przykład w psalmie, gdzie "zakryte oblicze" Boga ma znaczenie pozytywne. Nie jest znakiem niełaski (Ps 27,9; 69,18; 88,15 itd.), lecz łaski i przebaczenia.

12. Co do tematu nowego ducha i serca por. Ez 11,19; 36,28.

16. ”Od krwi”: Psalmista modli się, by nie odpowiadał za śmierć grzeszników będących w stanie grzechu (Ez 3,18-21; 33,7-9).

17-19. Brak zainteresowania Boga ofiarami ze zwierząt może wskazywać, że kult w świątyni nie może być już dłużej sprawowany; wszystko, co można teraz ofiarować, to "duch skruszony... ". Por. 1 Sm 15,22; Ps 40,7.

20-21. Psalmista kończy utwór, oczekując odbudowania świątyni i ponownego rozpoczęcia sprawowania kultu. Wersety te są wyraźnie późniejsze. Wziąwszy pod uwagę aluzję do zniszczonej świątyni w ww. 17-19 i przerwanego kultu, przypuszczalnie wersety te nie są dodatkiem do psalmu (jak wierzy wielu komentatorów), lecz cały utwór został napisany po uprowadzeniu do niewoli lub po powrocie z niej.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

WIĘCEJ :.
 

DRUGIE CZYTANIE
Chrystus stał się sprawcą zbawienia wiecznego

Czytanie z Listu do Hebrajczyków

Bracia:
Chrystus głośnym wołaniem i płaczem za dni ciała swego zanosił gorące prośby do Tego, który mógł Go wybawić od śmierci, i został wysłuchany dzięki swej uległości.
A chociaż był Synem, nauczył się posłuszeństwa przez to, co wycierpiał. A gdy wszystko wykonał, stał się sprawcą zbawienia wiecznego dla wszystkich, którzy Go słuchają.
Hbr 5,7-9

Karcenie, w tym kary cielesne, było ważnym elementem greckiego systemu kształcenia. Klasyczni greccy pisarze podkreślali, że człowiek uczy się przez cierpienie. Stary Testament i późniejsze żydowskie tradycje mądrościowe przedstawiają Boże karcenie jako znak Jego miłości. Grecka paronomazja, która została tutaj użyta, emathen aph’hōn epathnen („nauczył się przez to, co wycierpiał”) była już wówczas znaną grą słów w literaturze starożytnej. Autor Listu do Hebrajczyków rzuca tutaj jednak wyzwanie greckiemu przekonaniu, jakoby najwyższy Bóg (z którym w jakimś sensie identyfikuje Syna – Hbr 1,9; 3,3-4) nie był zdolny do odczuwania uczuć, cierpienia lub wyrażania prawdziwego współczucia. Udział Jezusa w ludzkich cierpieniach czynił z niego osobę szczególnie nadającą się do roli najwyższego arcykapłana. W zwrocie „gdy wszystko wykonał” (dosł. „gdy został wydoskonalony”), Septuaginta posługuje się słowem użytym w znaczeniu „wydoskonalić” na oznaczenie poświęcenia kapłanów (w. 9).

7-8. Podobnie jak w w. 6, który mówił o tym, w jaki sposób wymogi Bożego powołania na urząd arcykapłana zostały spełnione przez Jezusa, wersety te podkreślają, że sprostał im będąc tym, który potrafi współczuć z grzesznikami. Autor nie używa słowa „słabości” w odniesieniu do Jezusa, później zaś w wyraźny sposób przeciwstawia go żydowskiemu arcykapłanowi pod tym właśnie względem (7,28). Należy jednak zauważyć, że porównanie to zostało uczynione z powodu obecnej wywyższonej pozycji Chrystusa. Powodem unikania słowa „słabości” jest przypuszczalnie fakt, że w w. 3 słabości i grzech odpowiadają sobie, jest zaś rzeczą oczywistą, że Jezus nie popełnił grzechu (4,15). Unikając stosowania słowa „słabości”, autor uznaje jednocześnie, że Jezus posiada zdolność współczucia z grzesznikami, wynikającą z faktu, że podobnie jak oni doświadczył kuszenia i miał udział w „krwi i ciele” (por. 2,14-18; 4,15). Doświadczył tego, co nęka ludzką naturę, tj. osobiście poznał jej słabości, szczególnie lęk przed śmiercią. Po wywyższeniu nie doświadcza już owych słabości, lecz, doznawszy ich w przeszłości, może współczuć tym, którzy nadal ich doświadczają. Ta myśl Hbr przypomina myśl Pawłową: „Chociaż bowiem został ukrzyżowany wskutek słabości, to jednak żyje dzięki mocy Bożej” (2 Kor 13,4).

7. Żydzi głęboko wierzyli, że Bóg wysłuchuje ludzi pobożnych. Bóg odpowiedział zmartwychwstaniem na modlitwy Jezusa, nie zaś uchronieniem Go od śmierci. Chociaż źródłem autora listu może być tutaj Ps 22,5 i 24, bardziej prawdopodobne wydaje się, że on i jego czytelnicy znali przekazy dotyczące zmagań Jezusa w Getsemani i Jego zawierzenia Ojcu.

”za dni ciała swego”: W okresie swego ziemskiego, śmiertelnego życia, kiedy istniał w ciele

”zanosił On gorące prośby i błaganie do Tego, który mógł Go wybawić od śmierci”: Jeśli przyjąć, że chodzi o jednorazowe wydarzenie, słowa te są przypuszczalnie aluzją do Getsemani (por. Mk 14,35-36). Oprócz J 12,27 nie ma w tradycji Ewangelii wydarzenia, które byłoby do niego podobne; hipoteza, że autor znał „kilka takich wydarzeń z życia Jezusa”, które nie zostały opisane w narracji Ewangelii i do których może tutaj nawiązywać jest pozbawiona wiarygodnego uzasadnienia. Niezależnie od owej hipotezy Bruce dostrzega, oprócz aluzji do Getsemani, „ogólniejszą uwagę na temat całego uniżenia naszego Pana i jego męki”.

”został wysłuchany dzięki swej uległości”: R. Bultmann zgadza się i z redakcyjną zmianą tekstu zaproponowaną przez A. von Harnacka: „Nie został wysłuchany”, ponieważ Jezus faktycznie poniósł śmierć. Jednak takie czysto hipotetyczne odczytywanie nie jest konieczne, jeśli przyjmiemy, że autor przez wybawienie Jezusa od śmierci rozumiał aluzję do jego zmartwychwstania. Dlatego Jezus w Getsemani modlił się, by darowano mu ból umierania, nie zaś o to, by został wybawiony od śmierci, skoro już jej zaznał; autor posługuje się zwrotem „wybawić od śmierci” w podwójnym znaczeniu. Uzasadnieniem tego założenia może być fakt, że kontekst dotyczy kapłaństwa Jezusa (być może fragment 5,7-10 stanowi odzwierciedlenie hymnu skierowanego do „Jezusa Arcykapłana” W 7,23-24 kapłaństwo Jezusa zostało porównane z kapłaństwem lewickim jedynie pod tym względem, że kapłani lewiccy, z powodu śmierci, nie mogli wiecznie pozostawać na urzędzie, zaś Jezus pełni kapłaństwo nieprzemijające dzięki „niezniszczalnemu życiu”, które otrzymał po zmartwychwstaniu. Śmierć stanowi istotny element jego kapłaństwa, gdyby jednak nie został od niej wybawiony przez zmartwychwstanie, nie mógłby być kapłanem swego ludu.

8. ”chociaż był Synem”: Zob. komentarz do 1,4. Autor rozpatruje synostwo Jezusa z dwóch punktów widzenia: Jezus stał się Synem, gdy został wywyższony; Jezus zawsze był Synem, ponieważ istniał razem z Ojcem, zanim przyszedł na ziemię. (W kategoriach późniejszej myśli teologicznej zmartwychwstanie-wywyższenie pozwoliło ludzkiej naturze Jezusa na pełne uczestnictwo w jego boskiej naturze). Te dwie koncepcje są ze sobą całkowicie spójne, lecz najwyraźniej myśl o przedwiecznie istniejącym Synu pojawiła się później, co wskazuje na stosunkowo niedawny charakter tekstów, w których została przedstawiona. Jeśli jednak hipoteza, że podstawę 5,7-10 stanowi, podobnie jak w przypadku Flp 2,6-11, dawny hymn, późny jej charakter nie po winien być podkreślany. Nie ma powodu, by drugą koncepcję uważać za bliższą autorowi, jak utrzymuje R.H. Fuller.

”nauczył się posłuszeństwa przez to, co wycierpiał”: Motyw nauki przez cierpienie często występuje w literamrze gr., jednak ten fragment oraz Rz 5,19 i Flp 2,8 są jedynymi tekstami NT, w których bezpośrednio jest mowa o posłuszeństwie Jezusa podczas męki.

9. ”A gdy wszystko wykonał”: Zob. komentarz do 2,10.

”sprawcą zbawienia wiecznego dla wszystkich, którzy Go słuchają”: Posłuszeństwo Jezusa prowadzi do jego kapłańskiego wyświęcenia, które z kolei daje mu prawo do bycia Zbawicielem tych, którzy są mu posłuszni. Wyrażenie "sprawca zbawienia" często występuje w pismach Filona (De agric. 96; De vir. 202; De vita contemp. 86), nie jest jednak określeniem dla niego typowym. Zbawienie, które Jezus daje swoim naśladowcom, jest wieczne, ponieważ opiera się na jego wiecznym kapłaństwie (7,24-25). Z wyjątkiem 6,2, fragmenty, w których autor używa słowa "wiecznego" (tutaj oraz w 9,12.14.15; 13,20), łączą się z bytami, które są trwałe, należą bowiem do sfery niebieskiej, której wyróżnikiem jest niezmienność, w przeciwieństwie do przemijalności bytów ziemskich.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Chwała Tobie, Królu wieków
Kto by chciał Mi służyć, niech idzie za Mną;
a gdzie Ja jestem, tam będzie i mój sługa.
Aklamacja: Chwała Tobie, Królu wieków
J 12,26

EWANGELIA
Ziarno, które wpadłszy w ziemię obumrze, przynosi plon obfity

Słowa Ewangelii według świętego Jana

Wśród tych, którzy przybyli, aby oddać pokłon Bogu w czasie święta, byli też niektórzy Grecy. Oni więc przystąpili do Filipa, pochodzącego z Betsaidy Galilejskiej, i prosili go, mówiąc: „Panie, chcemy ujrzeć Jezusa”. Filip poszedł i powiedział Andrzejowi. Z kolei Andrzej i Filip poszli i powiedzieli Jezusowi.
A Jezus dał im taką odpowiedź: „Nadeszła godzina, aby został uwielbiony Syn Człowieczy. Zaprawdę, zaprawdę powiadani wam: Jeżeli ziarno pszenicy wpadłszy w ziemię nie obumrze, zostanie tylko samo, ale jeżeli obumrze, przynosi plon obfity. Ten, kto miłuje swoje życie, traci je, a kto nienawidzi swego życia na tym świecie, zachowa je na życie wieczne. A kto by chciał Mi służyć, niech idzie za Mną, a gdzie Ja jestem, tam będzie i mój sługa. A jeśli ktoś Mi służy, uczci go mój Ojciec.
Teraz dusza moja doznała lęku i cóż mam powiedzieć? Ojcze, wybaw Mnie od tej godziny. Nie, właśnie dlatego przyszedłem na tę godzinę. Ojcze, uwielbij imię Twoje”.
Wtem rozległ się głos z nieba: „I uwielbiłem, i znowu uwielbię”. Tłum stojący usłyszał to i mówił: „Zagrzmiało!” Inni mówili: „Anioł przemówił do Niego”. Na to rzekł Jezus: „Głos ten rozległ się nie ze względu na Mnie, ale ze względu na was. Teraz odbywa się sąd nad tym światem. Teraz władca tego świata zostanie precz wyrzucony. A Ja, gdy zostanę nad ziemię wywyższony, przyciągnę wszystkich do siebie”.
To powiedział zaznaczając, jaką śmiercią miał umrzeć.
J 12,20-33

20. Mogli to być Żydzi mieszkający na obszarze greckiego Wschodu lub etniczni Grecy, tzw. bojący się Boga, czyli jeszcze nie w pełni nawróceni na judaizm, którzy mimo to przybyli na święta do Jerozolimy (por. Dz 8,27). W Palestynie, pobliskiej Syrii i Egipcie Żydzi i Grecy znani byli z niechęci, którą żywili do siebie nawzajem.

”niektórzy Grecy”: Ironia słów zawartych w w. 19 natychmiast się spełni – „Grecy”, tj. poganie, przybywają do Jezusa. Józef Flawiusz (Wojna żydowska 6,9,3 § 427) opowiada, że „bogobojni” poganie przybywali do Jerozolimy na święto Paschy. Ich pojawienie się przywołuje pytanie tłumu w J 7,35, czy Jezus pójdzie nauczać „Greków” w diasporze. Ich obecność może oznaczać, że w Kościele Janowym nastąpiło już przejście od ewangelizacji Żydów i Samarytan do rozpoczęcia misji wśród pogan.

21-22. Filip jest jedynym uczniem Jezusa noszącym greckie imię. Ponieważ pochodził z Betsaidy, mógł utrzymywał w przeszłości kontakty handlowe z poganami, leżała ona bowiem w pobliżu miast o zasadniczo pogańskim charakterze, zwłaszcza dotyczyło to miast Dekapolu. Prośba z wersetu 21 utwierdza Jezusa w przekonaniu, że Jego godzina już nadeszła (w. 23). Jego misja zaczęła docierać do całego "świata".

23-27. Na temat "godziny" zob. komentarz do J 2,4; na temat "uwielbienia" zob. komentarz do J 1,14. Słowa "uwielbiany" (podobnie jak "wywyższony" w w. 32) nawiązuje do Iz 52,13 w wersji Septuaginty, do śmierci cierpiącego Sługi Pańskiego (Iz 53), w którym pierwotni chrześcijanie rozpoznawali Chrystusa.

23.”Nadeszła godzina”: Jezus kieruje te słowa do uczniów. W niektórych przekładach występuje „teraz”, powtórzone w ww. 27 i 31. Każdy z fragmentów wyjaśnia, co to znaczy, że Syn zostanie uwielbiony: godzina jest kulminacyjnym punktem jego misji, potępieniem „tego świata” i jego władcy.

24. ”Jeżeli ziarno pszenicy wpadłszy w ziemię”: Wypowiedź ta zostanie przypomniana w 1 Kor 15,36. Było to przypuszczalnie popularne przysłowie, które Jan dostosował do tema tu śmierci Jezusa przez podkreślenie faktu, że ziarno zostanie „samo” w ziemi. Jedynie śmierć Jezusa umożliwia zbawienie innych. Wspólnota nie „zostanie sama” po jego śmierci, lecz uzyska nową jedność z Jezusem i jego Ojcem (zob. J 14,18.28; 16,22).

25. Ten, kto kocha swoje życie, traci je”: Ta wypowiedź Jezusa pojawia się w kilku różnych wariantach (por. Łk 9,24=Mk 8,35=Mt 16,25; Mt 10,39=/Łk 17,33). W tekstach synoptycznych odnosi się do cierpienia i straty doznanej przez uczniów. Jan mógł mieć również na myśli przyszłe cierpienia swojej wspólnoty (por. J 15,18-21). Jedność Jezusa z jego uczniami zostanie podkreślona w mowach pożegnalnych (por. J 13,13.16; 15,20) W w. 26a pobrzmiewa echem Mk 8,34. Konkluzja: „jeśli ktoś Mi służy, uczci Go mój Ojciec” pojawia się ponownie, wyrażona w języku miłości, w mowach pożegnalnych (J 14,23; 16,27). W synoptycznych wypowiedziach o sądzie Syn Człowieczy wyznaje lub wypiera się przed Bogiem tych, którzy wyznali/wyparli się go przed ludźmi (Mk 8,38; Mt 10,32=Łk 12,8).

Muszę zostać wywyższony (12,27-36). Trzecia Janowa zapowiedź męki Pańskiej stanowi centralny element publicznego oświadczenia, że Jezus zostanie „wywyższony” oraz ostatniego wezwania do uwierzenia.

28-30. Tradycja żydowska często pisze o głosie rozlegającym się z nieba, który często bywał traktowany jako substytut proroctwa. (zob. komentarz do Mk 1,11). W starożytnych żydowskich opowieściach Bóg często odpowiadał na modlitwę posyłając aniołów, co mogło niektórym słuchaczom wydać się mniej spektakularne od głosu rozlegającego się z nieba. (Na temat uporu w błędnym rozumieniu Jezusa przez tłumy zob. komentarz do J 3,9-10.)

28. ”Ojcze, wsław Twoje imię!”: Por. Łk 11,2. Dla Jana słowa te wyrażają jedność celów Jezusa z wolą Ojca. Jezus uwielbi Ojca na krzyżu i zostanie przez niego uwielbiony (por. J 13,31-32; 17,4);

”głos”: Tłum, nie mogąc „usłyszeć” odpowiedzi udzielonej przez Boga Jezusowi, sądzi, że to głos anioła. Podobnie jak w opowiadaniu o Łazarzu, modlitwa Jezusa jest dla ludzi przykładem.

30. „ze względu na was”: Jan przekształca w ten sposób tradycję „konania na osobności” w publiczną manifestację posłusznej służby Jezusa.

31. Niemal we wszystkich tekstach żydowskich Bóg jawi się jako władca świata, teksty te mówią jednak również o upadłych aniołach, którym pozwolił panować nad niektórymi krainami. W myśl tych tradycji książę złych aniołów (odpowiednik szatana) władał większością świata z wyjątkiem Izraela. Jan nie przeczy, że Bóg zawsze był ostatecznym suwerennym władcą wszystkiego; tutaj mówi jednak o panowaniu szatana w dziedzinie spraw ludzkich oraz o obecnej klęsce demonicznych sił zła, której judaizm oczekiwał dopiero wraz z nastaniem królestwa Bożego.

”Teraz odbywa się sąd na tym światem”: Sąd (por. J 3,18-19) osiąga punkt kulminacyjny w scenie ukrzyżowania. Również grzmiący głos Boga, który rozlega się w poprzedniej scenie, wskazuje na nadchodzą nadchodzący sąd, w którym "władca tego świata" zostanie wyrzucony precz. Jan używa wyrazu "świat" nie jako obiektu Bożej miłości, jak w J 3,16, lecz jako symbolu tego wszystkiego, co pozbawione wiary i wrogie Bogu (np. J 8,23; 15,18-19; 16,8-11). Szatan, jako władca "świata", w swym sprzeciwie wobec Boga jest postacią często pojawiającą się w żydowskiej literaturze apokaliptycznej (np. 1QM 1,1.5.13; 4,2; 11,8; 1QS 1,18; 2,19; 3,20-21). Jan jednak wspomina szatana jedynie po to, by wyjaśnić zdradę Judasza (J 6,70; 13,2.27) oraz by obwieścić zwycięstwo Jezusa (J 14,30; 16,11). W Łk 10,18 zachowała się niezależna wypowiedź Jezusa o upadku szatana z nieba.

32-33. Wzmianka o "wywyższeniu"(także w J 3,14; 8,28) stanowi aluzję do Iz 52,13 i odnosi się do wywyższenia Chrystusa na krzyżu.

”gdy zostanę nad ziemię wywyższony”: Pierwotna tradycja chrześcijańska ukazywała Jezusa wywyższonego po prawicy Bożej jako fundament jego kosmicznego panowania (np. Flp 2,9-11). Ostatnie wypowiedzi na temat Syna Człowieczego ukazują wywyższonego Chrystusa, przyciągającego wszystkich do siebie, stanowiąc najwyraźniej inną formułą wczesnego wyznania.

”jaką śmiercią miał umrzeć”: Ewangelista przypomina, że wywyższenie Chrystusa to jego śmierć na krzyżu.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :