WIELKA ŚRODA

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

WIELKA ŚRODA

Czytania mszalne

 PIERWSZE CZYTANIE
Proroctwo o cierpiącym słudze Boga

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Pan Bóg mnie obdarzył językiem wymownym, bym umiał przyjść z pomocą strudzonemu przez słowo krzepiące. Każdego rana pobudza me ucho, bym słuchał jak uczniowie. Pan Bóg otworzył mi ucho, a ja się nie oparłem ani się nie cofnąłem.

Podałem grzbiet mój bijącym i policzki moje rwącym mi brodę. Nie zasłoniłem mojej twarzy przed zniewagami i opluciem.

Pan Bóg mnie wspomaga, dlatego jestem nieczuły na obelgi, dlatego uczyniłem twarz moją jak głaz i wiem, że wstydu nie doznam.

Blisko jest Ten, który mnie uniewinni. Kto się odważy toczyć spór ze mną? Wystąpmy razem! Kto jest moim oskarżycielem? Niech się zbliży do mnie!

Oto Pan Bóg mnie wspomaga! Któż mnie potępi?

Iz 50,4-9a

4-5. Tekst skażony, rozmaicie tłumaczony. Proponujemy: „Pan Bóg obdarzył mnie językiem ucznia, bym wiedział jak podtrzymywać strudzonych. Słowo budzi mnie co rano, o poranku pobudza moje ucho, bym słuchał jak uczeń”. „Strudzony” pełni rolę jednego z kluczowych słów Księgi Deutero-Izajasza (Iz 40,29-31; 43,23-24).

6. Podobnie jak dawni prorocy, Sługa jest ignorowany, a nawet źle traktowany przez ludzi (por. Iz 49,4).

”uczyniłem twarz moją jak głaz”: zwrot, który często pojawia się w prorockim zwiastowaniu (Iz 48,4; Jr 1,18; Ez 3,8-9; Łk 9-51); tym razem w opisie oplutej twarzy.

8. Prorok powraca do terminologii Sali sądowej (rozdział 41).

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

 PSALM RESPONSORYJNY

Refren: W Twojej dobroci wysłuchaj mnie, Panie.

Dla Ciebie bowiem znoszę urąganie,
hańba twarz mi okrywa.
Dla braci moich stałem się obcym,
i cudzoziemcem dla synów mej matki.
Bo gorliwość o dom Twój mnie pożera
i spadły na mnie obelgi złorzeczących Tobie.
Refren.
Hańba złamała me serce i 'sił mi zabrakło,
czekałem na współczucie, lecz nikt się nie zjawił,
i na pocieszycieli, lecz ich nie znalazłem.
Domieszali trucizny do mego pokarmu,
a gdy byłem spragniony, poili mnie octem.
Refren.
Pieśnią chcę chwalić imię Boga
i wielbić Go z dziękczynieniem.
Patrzcie i cieszcie się, ubodzy,
niech ożyje serce szukających Boga.
Bo Pan wysłuchuje biednych
Refren.

Ps 69,8-10.21-22.31 i 33-34

Ps 69. Lamentacja jednostki, w której psalmista, niesłuszne oskarżony o kradzież, prosi Boga o sprawiedliwość.
Struktura:
ww. 2-5 (modlitwa o wybawienie od niesprawiedliwości i krzywoprzysięstwa wrogów);
ww. 6-13 (odsunięcie psalmisty przez rodzinę i wspólnotę);
ww.14-19 (ponowna prośba o wybawienie od wrogów);
ww. 23-30 (złorzeczenie przez psalmistę wrogom);
ww. 31-37 (dziękczynienie).
Jeśli ww. 36-37 stanowią oryginalne wersety psalmu (zob. poniżej), to Ps 69 powinien być datowany na okres niewoli babilońskiej lub po niej.

2. ”woda mi sięga po szyję”: Obraz z ww. 2-3 dotyczy próby wody; por. Ps 40,3. 4. Gorące, zaschłe gardło i oczy zasnute łzami są poetyckim opisem szlochania; podobny obraz pojawia się w ww. 20-22. Por. Ps 31,10-11; 38,9-11; Lm 2,18-19.10. Pierwszy stych cytowany w Rz 15,13; drugi w J 2,17.

13. ”siedzący w bramie”: Starsi, którzy wymierzają wyrok; por. Pwt 21,19; 22,15; Am 5,12.15 itd. Fraza dopasowana do "ci, co piją sycerę", by stworzyć meryzm: psalmista twierdzi, że wszyscy z niego drwią, począwszy od tych, którzy są najbardziej szanowani, do tych, którzy są najbardziej pogardzani.

16. Język poetycki użyty do opisu krainy umarłych, od wód której psalmista prosi o wybawienie.

19b. Trudny tekst. Dahood wiarygodnie przekłada hebr. lm‘n’yby, "przez wzgląd na moich wrogów" jako "od siedziby mojego Wroga", tj. z otchłani, której przewodzi Śmierć.

22. Aluzja w Mt 27,34; Mk 15,23; Łk 23,36; J 19,29.

25-26. Obrazy nawiązują do sirocco, gdy mowa o "gniewie" Bożym i "oburzeniu".

30. Końcowy werset lamentacji kończy się prośbą psalmisty ("niech pomoc Twoja, Boże, mię strzeże"), nawiązującą do początkowych słów w. 2.

31-32. Twierdzenie, że pieśni dziękczynne są lepsze niż ofiara, może wskazywać, że dalsze sprawowanie kultu świątynnego było niemożliwe. Sugerowałoby to na pwstanie całego Ps 69, nie tylko ww. 36-37, które były oryginalnym zakończeniem psalmu, a nie późniejszym dodatkiem, w okresie niewoli•lub tuż po niej. Por Ps 51,17-19 co do podobnego sądu.

33-34. Por. Ps 22,25-27.

35. Morze, które miało pochłonąć psalmistę, teraz przyłącza się do nieba i ziemi w wielbieniu Boga. Obraz morza tworzy inkluzję z groźną głębiną ww. 3.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

69,22. Dali mi jako pokarm żółć/truciznę. W niektórych kontekstach to hebrajskie słowo oznacza truciznę (np. jad żmii w Pwt 32,33), kiedy indziej zaś substancję o gorzkim smaku. Może więc pełnić rolę paraleli do octu. Pierwsza substancja prowadzi do niemal pewnej śmierci, zaś druga to swego rodzaju środek uspokajający. Post związany z żałobą mógł zostać przypuszczalnie przerwany przez pocieszycieli przynoszących pożywienie cierpiącemu (Sm 3,35). W tym jednak przypadku zamiast pociechy i pożywienia pogrążony w cierpieniu otrzymuje ich przeciwieństwo - truciznę (porównaj w Am 6,12 oskarżenie proroka Amosa, że sprawiedliwość zamieniła się w truciznę). 69,22. Ocet. Gorzki, pozbawiony wartości ocet podany cierpiącemu przypomina ten, który został opisany w Izajaszowej "Pieśni o winnicy" (Iz 5,2). Równie odrażająca jest metafora narodu "niemądrego i niemającego rozwagi" z Pwt 32,28-33, w której lud porównany został do "gron trujących" i "gorzkich jagód", a wino z nich stało się "jadem smoków, gwałtowną trucizną żmijową".

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Chwała Tobie, Słowo Boże
Witaj nasz Królu i Zbawicielu,
Ty sam zlitowałeś się nad grzesznymi.

albo:

Witaj, nasz Królu, posłuszny woli Ojca,
jak cichego baranka na zabicie
zaprowadzono Ciebie na ukrzyżowanie.
Aklamacja: Chwała Tobie, Słowo Boże

 EWANGELIA
Zdrada Judasza

Słowa Ewangelii według świętego Mateusza

Jeden z Dwunastu, imieniem Judasz Iskariota, udał się do arcykapłanów i rzekł: „Co chcecie mi dać, a ja wam Go wydam”. A oni wyznaczyli mu trzydzieści srebrników. Odtąd szukał sposobności, żeby Go wydać.

W pierwszy dzień Przaśników przystąpili do Jezusa uczniowie i zapytali Go: „Gdzie chcesz, żebyśmy Ci przygotowali Paschę do spożycia?”

On odrzekł: „Idźcie do miasta, do znanego nam człowieka i powiedzcie mu: «Nauczyciel mówi: Czas mój jest bliski; u ciebie chcę urządzić Paschę z moimi uczniami»”. Uczniowie uczynili tak, jak im polecił Jezus, i przygotowali Paschę.

Z nastaniem wieczoru zajął miejsce u stołu razem z dwunastu uczniami. A gdy jedli, rzekł: „Zaprawdę powiadam wam: jeden z was Mnie zdradzi”.

Zasmuceni tym bardzo, zaczęli pytać jeden przez drugiego: „Chyba nie ja, Panie?”

On zaś odpowiedział: „Ten, który ze Mną rękę zanurza w misie, on Mnie zdradzi. Wprawdzie Syn Człowieczy odchodzi, jak o Nim jest napisane; lecz biada temu człowiekowi, przez którego Syn Człowieczy będzie wydany. Byłoby lepiej dla tego człowieka, gdyby się nie narodził”.

Wtedy Judasz, który Go miał zdradzić, rzekł: „Czy nie ja, Rabbi?” Mówi mu: „Tak jest, ty”.

Mt 26,14-25

14-16. Arcykapłanów można było łatwo odszukać, nie wysłuchaliby jednak Judasza, gdyby jego zamiar nie był zgodny z ich planami. Przeciętna cena płacona za niewolnika była różna w różnych okresach i miejscach, lecz znający się na rzeczy czytelnicy Ewangelii Mateusza wiedzieli, że trzydzieści sztuk srebra było przeciętnym starotestamentowym odszkodowaniem za spowodowanie śmierci niewolnika (Wj 21,32). Tanio sprzedał Judasz swego mistrza.

14. ”jeden z Dwunastu”: Mateusz przeciwstawia lojalną miłość niewiasty zdradzie apostoła.

15. Mateusz przekształca transakcję w dialog. Judasz targuje się o cenę wydania swojego Mesjasza, zaś kapłani natychmiast płacą (por. Mk).

”wyznaczyli mu trzydzieści srebrników”: Słowa te są aluzją do Za 11,12 (zob. Mt 27,3.9); Wj 21,32; wszystko dzieje się zgodnie z Bożym planem.

16. ”Odtąd”: Słowa te wyznaczają punkt zwrotny w życiu Jezusa (4,17; 16,21). Otwiera się nowy etap; główne postacie zostały zaprezentowane, zatem dramat może się rozpocząć.

17. W tym okresie "dzień (Święto) Przaśników" (który w Biblii następował bezpośrednio po Święcie Paschy) obejmował w mowie potocznej również samą Paschę. Przedstawiciele wszystkich rodzin "przygotowywali Paschę" (tj. udawali się do świątyni, gdzie kapłan zabijał dla nich baranka), następnie powracali z nim na posiłek. Inne osoby przygotowywały pozostałe dania.

”przygotowali Paschę”: Całe święto trwało tydzień i jeden dzień. Miasto było pełne pielgrzymów, którzy nocowali w mieście. Do Jerozolimy, która liczyła około 30 000 mieszkańców, napływało 130 000 pielgrzymów. W takiej sytuacji niezbędna była wcześniejsze zarezerwowanie miejsca.

18-19. Ponieważ posiłek paschalny musiał zostać spożyty w obrębie murów Jerozolimy, w noc święta w większości domów znajdowali się goście.

18. Mateusz skraca materiał źródłowy, opuszczając Markową wzmiankę o znaku, która nie posiada biblijnego potwierdzenia (por. 21,1-9, oparty na Za 9,9).

”Czas mój jest bliski”: Męka nie jest częścią paruzji, lecz stanowi punkt kulminacyjny historii zbawienia i jest skoncentrowana na czasach ostatecznych. W tym sensie ma wymiar eschatologiczny.

”chcę urządzić Paschę”: Profetyczny czas teraźniejszy.

19. ”jak im polecił Jezus”: Mateusz podkreśla posłuszne wypełnienie przez uczniów polecenia Jezusa. On jest tym, który przewodzi.

20. Posiłek paschalny musiał zostać spożyty w nocy. W kwietniu, w miesiącu, w którym obchodzono Święto Paschy, w Jerozolimie słońce zachodziło około szóstej wieczorem. Wtedy też rozpoczynał się uroczysty posiłek. Wspólnotę podczas tego święta łączyły szczególne więzi - zwykle w posiłku uczestniczyła jedna lub dwie rodziny (najmniejsza liczba uczestników wynosiła dziesięć osób). Jezus i jego najbliżsi uczniowie tworzą tutaj jakby wspólnotę rodzinną. Podczas posiłków zajmowano zwykle pozycję siedzącą, podczas uczt spoczywano na sofach (pierwotnie był to zwyczaj grecki).

”zajął miejsce u stołu razem z dwunastu [uczniami]”: Uwaga ta jest ważna, ponieważ jasno z niej wynika, że nikt inny nie uczestniczył w Ostatniej Wieczerzy, wbrew typowemu rodzinnemu charakterowi sederowego posiłku, w którym brały udział kobiety i dzieci. Na temat "uczniów", zob. dodatek krytyczny. W ww. 21-24 Mateusz wiernie trzyma się narracji Mk, lecz w w. 22 wierni uczniowie zwracają się do niego "Panie", w przeciwieństwie do Judasza, który mówi "Rabbi" (w. 25).

21-23. Zioła (spożywanie gorzkich ziół podczas Paschy symbolizowało cierpienia w niewoli egipskiej) zanurzano w sosie będącym mieszaniną orzechów, owoców i wina, by złagodzić ich gorzki smak.. To, że zdrajca "rękę zanurza w misie", z której je jego ofiara, wydawało się przerażające dla starożytnych czytelników, którzy traktowali gościnność i uczestniczenie we wspólnym posiłku za akty tworzące bliską więź międzyludzką

”który ze Mną rękę zanurza w misie”: Werset jest krótki, co uwypukla, że Jezus dokładnie wie, kto go zdradzi; por. Mk 14,20.

24-25. Werset charakterystyczny dla Mt; służy bezpośredniej konfrontacji zdrajcy ze zdradzonym.

Lamentujący bohaterowie greckich tragedii (także bohaterowie biblijni) opłakiwali zwykle dzień swoich narodzin (Hi 3; Jr 20,14-18). Takie lamentacje stanowiły retoryczny wyraz głębokiego cierpienia, lecz Jezus posługuje się tutaj tym językiem jedynie w celu stwierdzenia faktu. Inni żydowscy nauczyciele również podkreślali, że lepiej byłoby dla człowieka, gdyby w ogóle się nie urodził, ni gdyby zaparł się wiecznego Boga. Wydaje się, że był to tradycyjne żydowskie stwierdzenie mądrościowe (rabini; 4 Ezd 7,69; 1 Henoch 38,2; 2 Henoch 41,2)

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.