Czyściec w pismach apostolskich

Wstawiennictwo za zmarłych w 2 Tm 1,16-18

Drugim tekstem wskazującym na możliwość pomocy zmarłym jest późny tekst Pawłowy jakim jest 2 List do Tymoteusza. Jak się przypuszcza, zawiera on jedyną w NT modlitwę za zmarłych.

Paweł Apostoł pisze go umiłowanego ucznia Tymoteusza: „Niechże Pan użyczy miłosierdzia domowi Onezyfora za to, że często mnie krzepił i łańcucha mego się nie zawstydził, lecz skoro się znalazł w Rzymie, gorliwie mnie poszukał i odnalazł. Niechaj mu da Pan w owym dniu znaleźć miłosierdzie u Pana” (2 Tm 1,16-18).

Aby właściwie zrozumieć wymowę powyższych wersetów w kontekście naszego tematu trzeba zestawić je z pozdrowieniem końcowym tego samego listu. Apostoł pisze tam: „Pozdrów Pryskę i Akwilę oraz dom Onezyfora” (4,19). Chodzi o to, że brakuje w tym zdaniu pozdrowień dla samego Onezyfora i stąd zasadne przypuszczenie, że on już nie żyje, gdy Paweł pisze te słowa. Apostoł więc prosi o miłosierdzie Boga dla Onezyfora w dniu sądu, a prosi za pośrednictwem Chrystusa. Trzeba bowiem sprecyzować, że dwukrotnie występujący w tej frazie termin „Pan” (gr. Kyrios) jest użyty w dwóch różnych znaczeniach. Za pierwszym razem oznacza Chrystusa, a za drugim – użyty w formule bardzo charakterystycznej dla Starego Testamentu – oznacza Boga Ojca. To rozróżnienie bazuje na słowa samego Jezusa, który niejednokrotnie zapewniał o wstawiennictwie u Ojca, zwłaszcza w chwili sądu (por. Mt 5,7; 10,32; 16,26) lub o własnym miłosiernym sądzie (Mt 25,36).

Trzeba jednak wskazać, że prośba o miłosierdzie na sądzie Bożym sama siebie nie wskazuje jeszcze na istnienie stanu oczyszczenia między śmiercią a samym sądem, a więc nie mówi bezpośrednio o czyśćcu. Jednak bez wątpienia tekst ten jest biblijnym fundamentem dotyczącym modlitwy Kościoła za zmarłych, jako rozciągnięcie modlitwy wstawienniczej wiernych także i na tych, którzy odeszli z tego świata. Chrystus przez swoją śmierć i zmartwychwstanie zapanował już nad światem zmarłych (Rz 14,9; 1 P 3,19). Wstawiennictwo zatem Chrystusa u Ojca może rozciągać się także na czas między śmiercią jednostki a sądem ostatecznym. Sama prośba o miłosierdzie zakłada, że jest jeszcze coś do przebaczenia, z czym człowiek staje przed Bogiem po śmierci.

Nie jest więc ten tekst dowodem na stan oczyszczenia jako takiego, ale wraz z innymi tekstami NT dowodzi istnienia takiego stanu pośredniego, który nie jest jeszcze stanem ostatecznej nagrody.