Człowiek zbawiony

Przenośnia wykupu występuje wprawdzie rzadko, ale - w Li­ście do Galatów - w miejscach zasadniczych i w kontekście nauki o usprawiedliwieniu^[15]: „Z tego przekleństwa Prawa Chrystus nas wykupił - stawszy się za nas przekleństwem" (3,13). Po­słanie Syna na świat dokonało się po to, „aby wykupił tych, którzy podlegali Prawu" (4,4 n). Tym, który dokonał wykupu, jest Chrystus. Nie jest pewne, czy czasownik „wykupić" był jeszcze rozumiany w jego rzeczywistym obrazowym znaczeniu, które wskazywało na wykup niewolnika^[16]. Mogłoby za tym przemawiać to, że w Liście do Galatów Apostoł akcentuje wolność, jaką osiągnęli wierzący, oraz ostrzega przed możliwoś­cią popadnięcia w dawną niewolę. Istotne jest w każdym razie to, że w niewoli trzyma ludzi Tora, a poddaństwo wobec niej jest uważane za przekleństwo. Dzięki wyzwoleniu przestaliśmy być niewolnikami i staliśmy się synami. Tu w ostatecznym rozrachun­ku kończy się porównanie z wykupem niewolnika, rzeczywistość okazuje się doskonalsza. Dokonujący wykupu Chrystus czyni to z miłości. „Za nas" stał się przekleństwem. W 1 Kor 6,20 i 7,23 jest nawet mowa o cenie wykupu: „Za [wielką] bowiem cenę zostaliście nabyci. Chwalcie więc Boga w waszym ciele!" „Za [wielką] bowiem cenę zostaliście nabyci. Nie bądźcie więc nie­wolnikami ludzi!" Również tutaj wzmianka o niewolnictwie mog­łaby sugerować, że obraz wykupu był jeszcze rozumiany w po­wiązaniu z rzeczywistą praktyką wykupywania niewolników. Przemawia za tym także termin „cena" (τιμή), spotykany w ogło­szeniach wykupu niewolników^[17]. W kontekście teologii Pawła tą ceną jest ukrzyżowany Chrystus. Nie należy jednak pytać, komu ona została zapłacona. Jako wykupieni, chrześcijanie należą teraz do nowego Pana, Chrystusa - i to jest idea tej metafory.

Do tego samego kontekstu należy choć posiada znacznie wyższą rangę Pawłowa idea wolności. Pojawia się ona w jego głównych listach, ale w Listach do Rzymian i do Galatów ma ona nieco inne zabarwienie niż na przykład w 1 Liście do Koryntian^[18]. W pierwszym przypadku wyzwolenie znajduje się w bez­pośrednim kontekście nauki o usprawiedliwieniu. Jest to wyzwo­lenie z mocy grzechu, od Prawa i od śmierci. Grzech, który Prawem posługiwał się jako swym pomocnikiem, sprowadzał na człowieka śmierć. Wyzwolenia dokonał Duch Boży, który jest życiem i oswobadza z przymusu złego postępowania (Rz 8,2 n). Odtąd stało się możliwe „aby to, co nakazuje Prawo, wypełniło się w nas", to znaczy, że chrześcijanie mogą to wykonać. Niezależnie od tego, co dokładniej znaczą owe wymogi Pra­wa - czy wszystko, co jest zgodne z wolą Bożą, czy konkretnie przykazanie miłości, będące streszczeniem Prawa (8,4: τὸ δικαίωμα τοῦ νόμου) - jasne jest, że wolność nie oznacza swawoli, lecz domaga się postawy odpowiedzialnej. Tak rozu­miane działanie umożliwione odtąd chrześcijaninowi oznacza koniec końcem wielkie wyzwanie.

I to właśnie dają do zrozumienia dialektyczne sformułowania Rz 6,18-22: ci, którzy zostali uwolnieni od grzechu, oddali się w niewolę sprawiedliwości; ci, którzy dawniej brzmi w tym nuta ironii - jako niewolnicy grzechu zostali wyzwoleni przez sprawie­dliwość, teraz jako wyzwoleni od grzechu są niewolnikami Boga, przynoszącymi owoc świętości, a na koniec czeka ich życie wieczne. Zatem wyzwolenie oznacza możność prowadzenia po­żytecznego i sensownego życia, które jest określone przez spra­wiedliwość Bożą i zbawcze działanie w Jezusie Chrystusie.

Dopełnienie wolności pozostaje jeszcze sprawą przyszłości. Pełną wolność Paweł nazywa chwałą, a jest ona definitywnym udziałem w życiu Boga. Na przeszkodzie do definitywnej formy wolności stoi przygodny charakter naszej ziemskiej egzystencji, który nam nieustannie uświadamia naszą ograniczoność i śmier­telność. Powołaniem dzieci Bożych jest wydobywanie się z tych ograniczeń wolności; mają już one Ducha Świętego - pierwociny nowego życia. I tu znowu Duch okazuje się poręczycielem wolności. W Rz 8,18-23 wolność dzieci Bożych jest rozszerzona na całe stworzenie, które zostało poddane zepsuciu, przemijalności i marności. Znamienne, że Paweł przyszłość kosmosu temat apokaliptyczny - rozważa całkowicie z perspektywy człowieka, a właściwie dzieci Bożych, i wiąże go z abstrakcyjnym z pozoru pojęciem wolności: „[samo stworzenie] zostanie wyzwolone z niewoli zepsucia, by uczestniczyć w wolności i chwale dzieci Bożych" (8,21).

-----------------------------

[15] W Ga Paweł używa czasownika ἐξαγοράξω (2 razy), w 1 Kor ἀγοράξω (3 razy), 1 Kor 7,30 także, ale nie w teologicznym znaczeniu tego terminu.
[16] Zob. Deissmann, Licht vom Osten, 271 -277; Straub, Bildersprache, 29.
[17] Dokumentacja: Deissmann, Licht vom Osten, 274 n.
[18] Temat ten nie pojawia się w 1 Tes, Flp i Flm, przynajmniej jeśli się ograniczymy do terminu ἐλευϑερία i jego pochodnych.