Cuda na Morzu

My stoimy na stanowisku literalnego znaczenia skotia. Być może Jan podąża za żydowskim podziałem nocy na trzy straże. Aby uniknąć kon­fliktu z rzymskim podziałem nocy (na 4 straże), za którym idą Marek i Mateusz w narracji spaceru po Morzu, określa w ten sposób porę nocy, która nie powoduje nieporozumień zarówno wśród żydowskich, jak i nie-żydowskich czytelników.
Wyrażenie: Jezus jeszcze nie (oupo) przyszedł jest właściwością Ja­nowego stylu^[30]. Morze było wzburzone (pneontos). Jako że czasownik pneo występuje u Jana jeszcze w 3,8, w przypowieści o pneumie, niektó­rzy komentatorzy sugerują symboliczno-soteriologiczne jego znaczenie^[31], które nie jest trafne. Również nie występuje tutaj biblijny motyw przejścia przez morze i ratunku (np. Wj 14,33-31; Ps 107,23-32; Jon 1,1-16)^[32], bo­wiem w narracji nie ma nawet sugestii, że uczniowie bali się wzburzonego Morza, ciemności czy silnego wiatru^[33]. Również Jezus nie przychodzi z ra­tunkiem.
Uczeni dostrzegają zachwianie w rozwoju Janowej narracji w w. 6,17. Zdaniem niektórych wiersze 6,16 i 17 konkurują nawzajem, dlatego w. 6,17b uznaje się za obce ciało^[34] i przypisuje się go aktywności Ewangelisty^[35]. Z wiersza 6,17a dowiadujemy się, że uczniowie przeprawili się do Kafarnaum, a w. 6,17b pokazuje ich znów na Morzu. Czyli płynęli: skąd dokąd? Do Kafarnaum, czy z Kafarnaum? Rozwikłanie tej zagadki być może znajduje się w Janowym zwyczaju stosowania czasów tera­źniejszych do opisu zdarzeń przeszłych. Niewykluczone też, że uczniowie wracali po Jezusa, łowiąc przy okazji ryby^[36]. Jednak z lektury w. 6,21 wynika, iż zdążali do Kafarnaum.

2.3. Chrystofania (J 6,18)

Chrystofania wydarzyła się w odległości 25 czy 30 stadiów od brze­gu, a według relacji Marka ma miejsce na środku Morza (6,47). Jest to pewna rozbieżność, biorąc pod uwagę przekaz Józefa Flawiusza, że szerokość Morza Galilejskiego wynosiła 40 a długość 140 stadiów^[37] (stadion miał około 200 m).
W pewnym momencie przeprawy uczniowie zobaczyli Jezusa kro­czącego po Morzu (ton Iesoun peripatounta epi tes thalasses  ^[38]  ). B. Kurz zauważa, że Jezus kroczy po morzu jak Bóg w Ps 77,19; 107,23-30 i zachowuje się przeciwnie do aroganckiego Antiocha (2 Mch 5,21)^[39].
Spacer po wodzie w ST jest oczywiście właściwością Boga^[40]. J. Heil przebadał ten motyw w tradycji biblijnej i pozabiblijnej. Oto miejsca jego występowania: Hi 9,8b w wersji LXX i Targum Hi 9,8b (por. Mi 1,3; Am 4,13); Ha 3,15 oraz Targum Ha 3,15; Ps 77,20 (MT a LXX 76,20; Targum Ps 77,20; Pirqe Rabbi Eleazar Ps 77,20); Iz 43,16; 51,9-10; Mdr 14,1-4; Fragmenty Targumu Wj 15,11^[41].
Prawie identyczne wyrażenie, jak u Jana, spotykamy w Hi 9,8. W wersji greckiej mamy: kai peripaton hos ep'edafous epi thalasses (i kroczy po morzu jak po gruncie). Jest to tłumaczenie hebrajskiego: we-dorech al-bamatei jam (i kroczy na powierzchni morza). Septuaginta nie tłumaczy dosłownie oryginału, lecz dość luźno.

Na widok Jezusa uczniowie lękają się. Jest to jedyne miejsce w czwar­tej Ewangelii, gdzie uczniowie lękają się Jezusa^[42]. Motyw lęku jako reakcja nadejścia boskiej istoty to element integralny epifanii^[43].

-----------------------

[30] 2,4; 3,24; 6,17; 7,6.8.30.39; 8,20.57; 11,30; 20,17.
[31] Por. I.D. Mackay, John 's Relationship with Mark, dz. cyt., s. 172.
[32] Tak uważa J. Heil, Jesus Walking on theSea, dz. cyt, s. 35.
[33] Por. P..T. Madden, Jesus' Walking on the Sea, dz. cyt, s. 110.
[34] Por. L. Schenke, Das Szenarium von Joh 6,1-25, art. cyt., s. 196-198.
[35] Por. C.H. Giblin, The Miraculous Crossing of the Sea (John 6,6-21), art. cyt., s. 97.
[36] To rozwiązanie podsuwa M.-D. Philippe, Commentaire de l'evangile de saint Jean. La multiplication des pains, art. cyt., s. 161.
[37] Por. Wojna żydowska 3,10,7.
[38] Jeden wielkiej wagi manuskrypt, papirus 75, zawiera lekcje na morzu w bierniku: epi ten thalassan. Być może jest to próba zsynchronizowania z wyrażeniem z kontekstu albo z wersją Mt 14,25.
[39] Por. Bread of Life in John 6, art. cyl., s. 209. Opis Mateuszowy szczególnie naznaczony został biblijnymi aluzjami: Piotr woła: zbaw mnie - identyczna formuła znajduje się w Ps 69,2-4; Jezus ratuje go jak Bóg w Ps 18,16n. i Ps 144,5-6; uciszenie się wiatru - ten motyw występuje w Ps 107,29; 89,10n; 65,8; Job 26,11-12; oddanie czci i wyznanie synostwa Boga jak w: Ps 107,31n; Wj 14,31.
[40] Transcendencja Boga nad wodami jest demonstrowana w ST poprzez: Jego stwórcze słowo (Ps 119,92; Ps 104,9; 148,6); moc (Ps 77,17 par. Wj 14; Art. 17,12-14); potęgę (Ps 107,29); majestat (Hi 38,16; Syr 24,5n; Ps 77,20; 1 Mch 5,21); zbawienie (Art. 43,1-23). Por. A. Stimpfle, Fremdheit und Wirklichkeit. Üherlegungen zu Joh 6,16-21 aus konstruktivischer Perspektive, s. 265-281, w: Steht nicht geschrieben? Studien zur Bibel und ihrer Wirkungsgeschichte, red. J. Frühwald-König, F.R. Prostmeier, R. Zwiek, FS G. Schmuttermayr, Regensburg 2001, s. 276.
[41] Por. Jesus Walking on the Sea, dz. cyt, s. 38-56. P.J. Madden dorzuca inne świadectwa pozabiblijne: Mowy Sybilińskie 4.76-79; Oddy Salomona 39,9-10a. Por. Jesus' Walking on the Sea, dz. cyt., s, 62-73.
[42] Por. I.D. Mackay, John 's Relationship with Mark, dz. cyt., s. 174.
[43] Cyt. J. Heil, Jesus Walking on the Sea, dz. cyt., s. 57.