Cuda na Morzu

 Czy to oznacza, że boją się oni Jezusa, jak fale kroczącego Boga w Ps 77,17 (Targum i LXX)? Czy to oznacza, że uczniowie dostrzegają w Nim Boga?^[44] Bynajmniej. Według przekazu Marka i Mateusza lęk uczniów ma inną przy­czynę: myśleli, że to zjawa. Janowa narracja została z tego detalu ogoło­cona, co powoduje, że lęk uczniów został przedstawiony jako reakcja na epifanię sacrum, którego znaczenia jeszcze nie pojmują.

2.4. Ego eimi(J 6,20). Znaczenie

Badacze dość zgodnie twierdzą, że wiersz 6,20 tworzy centrum nar­racji o wydarzeniach na Morzu^[45]. My natomiast skłaniamy się do przyzna­nia mu roli klimaksu.
Formuła ego eimi pojawia się w Ewangelii Jana 24 razy i występuje w dwóch konfiguracjach. W pierwszej odmianie pojawia się z jakimś obrazem (np. z chlebem w: J 6.35.41.48.51), w drugiej - bez żadnych określeń, w tzw. postaci absolutnej (4,26; 6,20; 8,18.24.28.58; 13,19; 18,5.6.8)^[46]. W naszym miejscu ego eimi występuje więc w postaci niezależnej (a w dyskursie o chlebie - w powiązaniu z orzecznikami).
Uczeni nie są jednomyślni, co do znaczenia ego eimi w tym miejscu: czy jest to formuła teofanijna, objawieniowa (przez nawiązanie np. do Wj 3,14), czy rozpoznawcza?^[47] P.J. Madden reprezentuje odosobnione stano­wisko. Autor sądzi, że jest to wyrażenie zgoła dwuznaczne. Samo w sobie jest formułą rozpoznawczą, ale z dodatkiem: nie bójcie się - przywołuje aurę boskości^[48].
Jedni egzegeci uznają ego eimi za formułę rozpoznawczą^[49]. Na rzecz tego, że jest to formuła zwyczajnej identyfikacji J. Painter przytacza trzy argumenty: jako taką przejął Jan z tradycji; Marek pokazuje zdziwienie uczniów, a nie brak zrozumienia; Janowe zastosowanie ego eimi z reguły zdradza coś znaczącego, a tu tego brak^[50].
Druga grupa uczonych uważa, że jest to autoproklamacja boskości przez Jezusa^[51]. Zdaniem Miry Stare ego eimi nie ma tutaj takiego znacze­nia, jak u Synoptyków - formuły rozpoznania, i trzeba ją identyfikować jako formułę teofanijną na gruncie ST^[52]. Za teofanijnym charakterem ego eimi przemawia też dopowiedzenie Jezusa: nie bójcie się. Wyrażenie to w ST (LXX) z reguły występuje w znaczeniu teologicznym (około 60x)^[53]. M. Vellanickal sądzi, że Jan konstatuje tu boskość Jezusa i koryguje nieadekwatną reakcję tłumu w stosunku do Niego jako Mesjasza i króla z J 6,14^[54].
Przyłączamy się do tej drugiej opcji z pewnymi zastrzeżeniami. Trzeba odróżnić samoświadomość boskości u Jezusa i świadomość boskości Jezusa u autora Ewangelii od świadomości Jego boskości wśród uczniów w owym czasie. Wprawdzie uczniowie nie mieli prawa myśleć o Jezusie w kategoriach boskości przed zmartwychwstaniem, to jednak nic nie stało na przeszkodzie, żeby Jezus tę samoświadomość ujawniał, co autor Ewangelii pieczołowicie odnotował.
W odpowiedzi na epifanię uczniowie chcieli zabrać Jezusa do łodzi. To zaproszenie Jezusa do łodzi kontrastuje z usiłowaniem obwołania go królem przez tłum w 6,15a^[55]. W słowie wziąć (lambanein) nie należy się dopatrywać synonimu wiary, jak chcą tego niektórzy komentatorzy^[56].
Reakcja Jezusa nie powoduje uciszenia Morza, jak to ma miejsce w relacji Mk i Mt, ale cudowne przybicie łodzi do brzegu^[57]. Jest to nastę­pna demonstracja Jego nadzwyczajnej mocy nad siłami natury.

-----------------------

[44] Tego zdania jest Susan E. Hylen, Allusion and Meaning in John 6, Berlin - New York 2005, s. 134.
[45] Por. L.T. Witkamp, Some Specific Johannine Feutures in John 6,1-21, art. cyt, s. 51; ID. Mackay, John 's Relationship with Mark, dz. cyt., s. 159-163
[46] Por. S. Rabiej, «Ego eimi» w Ewangelii św. Jana znakiem boskiej godności Jezusa, CT 58 (1988) 19-27, s. 23.
[47] Por. I.D. Mackay, John 's Relationship with Mark, dz. cyt., s. 176.
[48] Por. Jesus' Walking on the Sea, dz. cyt., s. 111n.
[49] Por. np. G.R. O'Day, John 6,15-21, art. cyt, s. 155; 158.
[50] Por. Jesus and the Quest for Eternal Life, art. cyt., s. 74.
[51] Por. S. Rabiej, «Ego eimi», art. cyt, s. 25n.; R. Bailey, John 6, art. cyt., s. 97.
[52] Wj 3,14; Pp 32,39; Iz 41,4; 43,10.13; 46,4; 48,12; 52,6. Por. Durch ihn leben, dz, cyt., s. 68; 82. Kontekst ST (Rdz 17,1; 26,24; 28,13; Wj 3,14) przywołuje, między innymi A. Stimpfle, Fremdheit und Wirktichkeit, art. cyt., s. 276. Por. też D.M. Bali ,,I Am" in John 's Gospel. Literary Function, Background and Theological Implications, Sheffield 1996, s. 182-185.
[53] Por. Mira Stare, Durch ihn leben, dz. cyt., s. 69. P.J. Madden wykazał, że 6 razy pojawia się ono w kontekście ego eimi: Rdz 26,24; 43,3; 2 Sm 13,28; Jer 1,8.17; 26,28; 49,11, por. Jesus' Walking on the Sea, dz. cyt., s. 112, nota 107. Autor przywołuje J 12,15, gdzie Jan cytuje Za 9,9: nie bój się córko... Jak córka Syjon nie ma się bać obecności króla, tak uczniowie nie powinni się bać boskiej obecności Jezusa, por. tamże, s. 112. Inne miejsca występowania w ST frazy: nie bójcie się przytacza A. Stimpfle (Rdz 15,1; 28,13; .Joz 1,9, Mi 6,23; Dan 10,12.19), Por. Fremdheit und Wirklichkeit, art. cyt., s. 276. J. Dennis w wyrażeniu: Ja jestem, nie bójcie się dostrzega aluzję do teofami w Ps 77,17-20, por. The Presence and Function of Second Exodus-Restoration Imagery in John 6, SNTU/A 30 (2005) 105-121, s. 115.
[54] Por. Jesus. The Bread of Life, art. cyt, s. 45.
[55] Por. J. Heil, Jesus Walking on the Sea, dz. cyt., s. 150.
[56] Np. L.T. Witkamp. Some Specific Johannine Features in John 6,1-21, art. cyt., s. 54.
[57] Por. J. Heil, Jesus Walking on the Sea, dz. cyt., s. 82.