Trzy uprzykrzenia życia

Nigdy nie rozumiałem, dlaczego ojciec mówił, że ten niemiecki lekarz uratował mu życie. On tylko spowodował, że skierowano go do innej pracy: z kamieniołomu został przeniesiony do budowania torów. Co za różnica? Dopiero wiele lat po śmierci ojca udało mi się ustalić polską nazwę miejscowości, do której trafił podczas wojny na owe przymusowe roboty. A potem zobaczyłem podziemne sztolnie Gór Sowich. Nie, ojciec nie tam pracował. Ale blisko. Na tyle blisko, że w każdej chwili mógł być przeniesiony i na te budowy. Zresztą pewnie i tam, gdzie pracował, układy były podobne. Historie, które po latach zapomnienia odkrywali badacze tamtych obiektów budzą grozę. Nie mniejszą niż opowieści o hitlerowskich obozach koncentracyjnych czy sowieckich gułagach. Ciężka praca, głód, kary. Choroby dziesiątkujące niewolników, ale i wypadki, w których solidarnie ginęli robotnicy i pilnujący ich strażnicy. Choć przed wojną mieli swoje rodziny, przyjaciół, dach nad głową i jako takie jedzenie, tam pozbawiono ich wszystkiego. Jak to przeżywali? Co było dla nich najgorsze? Nie wiem. Ale pewnie jedną z bardziej doskwierających im rzeczy była bezradność. Krzywdzono ich, traktowano gorzej niż bydło, a oni nie mieli znikąd pomocy. I nikomu nie mogli się poskarżyć…

A dalej widziałem wszystkie uciski,
jakie pod słońcem się zdarzają.
I oto: łzy uciśnionych,
a nie ma, kto by ich pocieszył:
ręka ciemięzców twarda,
a nie ma pocieszyciela.
Więc za szczęśliwych uznałem umarłych, którzy dawno już zeszli,
od żyjących, których życie jeszcze trwa;
za szczęśliwego zaś od jednych i drugich uznałem tego,
co jeszcze wcale nie istnieje
ani nie widział spraw niegodziwych,
jakie się dzieją pod słońcem.