Teologia Ewangelii Marka

Biorąc pod uwagę (...) strukturę Ewangelii według św. Marka, nie trudno zauważyć, że pokazuje ona główną myśl teologiczną dzieła – od objawienia, kim Jezus jest, przez wyznanie Jego mesjańskiego posłannictwa, aż do ukazania Jego synostwa Bożego [1]. Ewangelista pisze z perspektywy tego, komu prawdziwa tożsamość Jezusa została już objawiona; jest On zatem obiecanym Mesjaszem, ale także ukrzyżowanym i zmartwychwstałym Synem Bożym[2]. Ewangelia zbudowana jest więc niejako na tytułach chrystologicznych, które tworzą obraz Chrystusa. Ten właśnie temat stanowi centralną ideę teologiczną Ewangelii wg św. Marka. Marek jest jedynym synoptykiem, który nie przekazuje historii dzieciństwa Jezusa. Jego osobę przedstawia natomiast przy pomocy tytułów oraz opisu życia i działalności. Najbardziej charakterystycznymi dla Ewangelii Marka tytułami są: Syn Boży, Mesjasz, Król Izraela, Syn Człowieczy, Syn Dawida oraz Prorok[3].

Spośród nich wiodącym tytułem jest Syn Boży. Znajduje się już w nagłówku Ewangelii (1,1), wskazując tym samym, z jakiej perspektywy autor zamierza przedstawić Jezusa. Tytuł ten występuje w drugiej Ewangelii sześciokrotnie (1,1.11; 3,11; 5,7; 9,7; 15,39). Warto zauważyć, że stanowi on inkluzję całej drugiej Ewangelii – tzn. otwiera ją (1,1) i niejako kończy w wyznaniu setnika (15,39)[4]. Określenie to występuje wiele razy w Nowym Testamencie, a jego znaczenie uwarunkowane jest kontekstem, tłem historyczno-religijnym oraz tradycją, z jakiej się wywodzi. W czasach Jezusa znana była idea cesarza jako divi filius, czyli syna bożego. W Starym Testamencie natomiast idea synostwa Bożego związana była przede wszystkim z wybraństwem Izraela (por. Wj 4,22; Jr 31,9; Oz 11,1). Tytuł ten nadawany był także wodzom narodu wybranego (Ps 82,6) i jego królom (1Krn 17,13; Ps 2,7; 89,27-28; 110,3). Określano tak również sprawiedliwych (Ps 73,15) i niewinnie prześladowanych (Mdr 2,13-18)[5]. W Ewangelii Marka tytuł Syn Boży przewija się przez całą narrację i jest jedną z kategorii interpretujących rozumienie samoświadomości i działalności Jezusa. W niektórych wydarzeniach tytuł ten jest szczególnie ważny (zwł. 1,1; 9,7; 15,39)[6].

Marek jednak nie zamierzał tylko stwierdzić faktu synostwa Bożego Jezusa, ale również uzasadnić je; przedstawia niejako rozwój idei synostwa Bożego w kontekście nauczania i działalności Jezusa. Zarówno słuchacze Jezusa, jak i odbiorcy dzieła Marka zauważali niezwykłość Jezusowego nauczania: „nauczał ich bowiem jak ten, który ma władzę, a nie jak uczeni w Piśmie” (Mk 1,22). Również Jego cuda wywoływały zdumienie: „Co to jest? Nowa jakaś nauka z mocą” (Mk 1,27). Dzieła te wywierały silne wrażenie na ludziach, którzy byli ich świadkami, wzbudzając z jednej strony lęk, z drugiej – podziw. Miały one charakter epifanijny, gdyż to właśnie w nich sam Bóg objawiał przez Jezusa swoją potęgę. Syn poprzez cuda uobecniał Ojca. Zresztą Jezus niejednokrotnie szokował i wywoływał oburzenie wśród Żydów, czyniąc to, co do tej pory zarezerwowane było dla Boga, np. odpuszczanie grzechów (Mk 2,1-12). Łamał też prawo spoczynku szabatu (np. Mk 2,23-28; 3,1-6)[7].

Trzeba zwrócić uwagę także na fakt, że Jezus nie tylko ma świadomość Bożego synostwa, ale potwierdza to sam Bóg. W scenach chrztu (1,11) i przemienienia (9,7) nazywa Go swoim umiłowanym Synem. Podczas modlitwy w Ogrójcu Jezus z kolei zwraca się do Ojca, nazywając Go Abba. Widać tu wyjątkową relację więzi i bliskości między Ojcem i Synem[8]. Fakt, że Jezus jest umiłowanym Synem Boga, nie oznacza tylko, że jest On wybrany i namaszczony przez Boga na Mesjasza; relacja ta mówi przede wszystkim o tym, że Jezus pochodzi od Boga, że istnieje między Nimi prawdziwa relacja Ojciec–Syn, którą całkowicie określa miłość. Jezus jako umiłowany Syn przekazuje swoim wiernym nowy obraz i sposób poznania Boga. Pokazuje bowiem jak bardzo ukochał człowieka, że nie oszczędził dla niego nawet swojego jedynego Syna[9].