Duch Święty w Wyznaniu Wiary starożytnego Kościoła

Zaczęło się więc tak, że grupa teologów w swoich dociekaniach doszła do wniosku, że Duch Święty nie jest równy Ojcu i Synowi. Sobór w Nicei wypowiadając się na temat Trójcy Świętej określił jak wiadomo współistotność Syna z Ojcem. Wynika to z tego, że Syn jest zrodzony z Ojca. Natomiast o Duchu Świętym nigdzie nie zostało powiedziane, że został zrodzony. Ci teologowie, o których jest mowa, wyciągnęli z tego taki wniosek: „jeżeli Duch Święty nie został zrodzony przez Ojca, nie może Mu być współistotny”[2]. Tym samym nie jest równy w bóstwie Ojcu i Synowi. Taki wniosek zdawał się wynikać z analizy ustaleń soborowych. Tę grupę teologów nazwano albo „macedonianami” od nazwiska ich najbardziej znanego protagonisty, albo „duchobórcami”, gdyż kwestionowali prawdziwe bóstwo Ducha Świętego.

Teolodzy, którzy wprost zaczęli kwestionować równość Ducha Świętego z Ojcem i Synem, podpierali się argumentami z Pisma Świętego. Miały one różny walor i różny charakter. Zacznijmy od tego, że powoływali się na miejsca w Piśmie Świętym, gdzie jest mowa o Ojcu i Synu, a brak wzmianki o Duchu Świętym. Na tej podstawie wnioskowali, że pominięcie Ducha Świętego wynika z racji różnicy w istocie. Następnie powoływano się na wieloznaczność terminów, które służą do określenia Ducha Świętego.  Przykładem może być termin „pneuma”. Są miejsca w Piśmie Świętym, gdzie słowo to oznacza stworzenie, kiedy indziej anioła. Inne z kolei teksty biblijne wymieniają po Ojcu i Synu aniołów, a więc stworzenie. W liście św. Pawła do Tymoteusza czytamy: „zaklinam Cię wobec Boga i Chrystusa Jezusa i wybranych aniołów” (1 Tm 5,21). Św. Paweł zdaje się zastępować Ducha Świętego „stworzonymi aniołami” co może sugerować, że jest On tylko stworzeniem, tylko jakimś aniołem. Nie jest zatem współistotny Ojcu i Synowi. Takich tekstów można znaleźć więcej. Na takich tekstach i w ten sposób interpretowanych opierali duchobórcy swoje twierdzenia.