Profetyzm izraelski

Nasza dotychczasowa droga wiodąca do poznania profetyzmu izraelskiego była bardzo okrężna. Zajęliśmy się zjawiskami charakterystycznymi dla starożytnego Bliskiego Wschodu, które stanowią zaledwie tło interesującego nas zjawiska w Izraelu. Ta okrężna droga służyć miała śledzeniu naturalnych korzeni profetyzmu izraelskiego, a równocześnie przygotowywała grunt do właściwych porównań, które pozwolą nam wyraźnie zobaczyć, jak wyrosłe z naturalnych korzeni zjawisko, dzięki specjalnej interwencji Bożej stanie się czymś całkowicie odrębnym i przerastającym swe źródła ^[1]

Izraelici jako jeden z ludów Bliskiego Wschodu nie żyli w izolacji. Kontakty z innymi ludami sprawiały, że i do nich przenikały takie zjawiska, jak wróżby i uciekanie się do wyroczni. O tych licznych wpływach, których ślady znajdują się w Piśmie Świętym, również mówiliśmy poprzednio. Niektóre formy nie były do pogodzenia z religią Izraela, a jeżeli doń przenikały, były wielkim nadużyciem. Inne natomiast trzeba było tylko oczyścić z wszystkiego, co wiązało się z obcymi bóstwami. Tak przeniknęło do Izraela pytanie Boga w różnych sprawach, czego przykładem było urim i tummim.
Te formy stały się początkiem całego nurtu prorockiego, który wyszedł od form podobnych do istniejących u innych ludów, wzniósł się jednak na wyższy stopień, aby ukazać się w pełni przez nauczanie specjalnie przez Boga powołanych ludzi. O nich to można powiedzieć, korzystając ze słów ks. Michała Petera:
Prorocy są to ludzie, którzy - powołani i oświeceni przez Boga - głosili w Jego imieniu prawdy religijno-moralne, strzegli czystości wiary i obyczajów, bronili sprawiedliwości społecznej, a czasem przepowiadali także przyszłość i działali cuda ^[2].

BIBLIJNE OKREŚLENIA PROROKÓW

Profetyzm w swej najistotniejszej formie oraz w formach niepełnych, a nawet zdegenerowanych, jest zjawiskiem niezwykle bogatym i wieloaspektowym. Świadczy o tym także bogata nomenklatura stosowana przez Biblię, a służąca określeniu tego zjawiska. Dla lepszego poznania profetyzmu przypatrzmy się najpierw stosownym określeniom ^[3].

Widzący

Jednym z najstarszych określeń jest określenie widzący (ro 'eh, chozeh). Nawiązuje ono do uzmysłowienia sobie przez proroka głosu nadnaturalnego. Termin ten zastosowano do Balaama, ale najbardziej charakterystyczną postacią określoną tym terminem jest Samuel. Jeśli przed Samuelem stosowano określenie chozeh, nawiązujące raczej do tradycji starosemickiej, wspólnej wszystkich Semitom, to Samuela określono bardziej specyficznie biblijnym terminem ro'eh. Termin zaś chozeh został zastosowany do określenia proroków dworskich Gada, Jeddo, Hemana i Jeduruna, którzy przebywali na dworach królewskich.
Biblia uwzględnia szeroki zakres czynności wykonywanych przez widzącego. Przekazywał on Boże objawienie, informował o rzeczach ukrytych i przyszłych, stał na straży panowania Jahwe nad narodem, interweniował także w sprawach politycznych, co w społeczeństwie o charakterze teokratycznym należało do funkcji religijnych.
Chociaż Biblia zna i stosuje także inne określenia, prorok zawsze jest człowiekiem widzącym w sensie bardziej przenikliwego duchowego wzroku, dzięki któremu potrafi dostrzec Bożą rzeczywistość nawet w zwykłych wydarzeniach.

Prorok - nabi'

Termin nabi' jest ogólnym określeniem przemawiającego w imieniu Boga. Etymologia tego określenia nie jest pewna. Wskazuje się na akadyjskie pochodzenie terminu i jego związek z pojęciem wołania, powołania. Prorok to powołany, upoważniony, posłany. Niezależnie od swej genezy tytuł ten jest typowo biblijny. Prorok wygłasza zasadniczo nie swoje słowa, ale czyni to w zastępstwie kogoś innego, szczególnie Boga. Dlatego św. Augustyn stwierdza: propheta est enuntiator verborum Dei hominibus. W tym sensie hebrajski termin prawidłowo przetłumaczony został w Septuagincie przez grecki termin prophetes, pochodzący od czasownika phemi - mówić, z przedrostkiem pro o znaczeniu zastępczym.
Rozważany termin stosowany był ogólnie, a więc na oznaczenie zarówno prawdziwych, jak i fałszywych proroków.