Pedagogia Boża na przykładzie wybranych wydarzeń z dziejów narodu Izraelskiego.

Należy podkreślić, że to człowiekowi bardziej niż Bogu było potrzebne poznanie siebie samego i sprawdzenie, czy jest zdolny pójść za Bożymi nakazami (por. Pwt 8,1-19). Temu również służyły utrapienia pustyni. Wychowawcze prowadzenie przez Boga synów Izraela przez pustynię stanowi szczególny czas działania Boga - Wychowawcy. Rozmaite próby, cudowne wydarzenia i interwencje ze strony Boga, których naród tam doświadczył, zostały zaplanowane przez Niego. Po pierwsze, dla urzeczywistnienia zbawczych planów Bożych, a także dla realizacji zadania wychowania Izraelitów^[68]. Jest rzeczą charakterystyczną, że Naród Wybrany przechowywał w pamięci szczególne znaki mocy i miłości Boga Jahwe, które ujawniły się w czasie wyjścia z Egiptu i pielgrzymki przez pustynię. Z wielką starannością przekazywano kolejnym pokoleniom wszelkie informacje o swej przeszłości. Izraelici jednocześnie je rozważali i zastanawiali się nad ich sensem^[69]. Należy zauważyć także, iż lud Starego Przymierza wielką wagę przywiązywał do wydarzenia wyzwolenia z niewoli egipskiej. Prawda ta („Jahwe wyprowadził z Egiptu") stała się istotnym składnikiem pamięci narodu i zaczęła stanowić główny artykuł wyznania jego wiary^[70]. Wydarzenie, któremu na imię „wyzwolenie ludu z niewoli egipskiej" nabrało w ciągu historii tak wielkiej doniosłości dla Izraela, że żaden inny fakt czy późniejszy objaw wspaniałomyślności i mocy Bożej nie zdołał zaćmić jego znaczenia^[71].
Można bez wahania powiedzieć, że biblijny ideał wychowawczy będzie zawsze aktualny, niezależnie od epoki, od aktualnych tendencji w pedagogice. „Zawsze będzie przecież pewne podobieństwo między sytuacją wychowanków a sytuacją Ludu Izraela idącego razem z Jahwe w stronę Ziemi Obiecanej. Wspólna będzie tu przecież taka sama potrzeba przyjaznej obecności wychowawcy, przeżywana przez tych, którzy są wychowywani. I jednocześnie to samo pragnienie wolności, autonomii"^[72]. Uniwersalizm pedagogii Starego Przymierza nigdy nie traci na swej aktualności. Jak zauważa J. Bagrowicz, „dla małego dziecka wychowawca, niezależnie od tego, czy to będzie ktoś bliski z rodziny czy nauczyciel, katecheta, będzie przede wszystkim ojcem, który w drodze do ziemi obiecanej, jaką jest dorosłość, uspokaja, daje poczucie bezpieczeństwa, rozwija inteligencję, wychowuje do uwagi i tworzy dobre nawyki. To on wybiera i daje normy postępowania, daje przykazania na drodze, ochrania przed złem"^[73].
Należy zauważyć, że wspomniana pedagogia Przymierza, a więc pedagogia obecności wyrażająca się miłością i świadectwem, jest szczególnie ważna w wychowaniu religijnym, które łączy się jednocześnie z wprowadzeniem w życie rodzinne i społeczne i jest skuteczniejsze wtedy, gdy ma wsparcie w doświadczeniu wiary religijnej przeżywanej w rodzinie i wspólnocie wierzących^[74]. Pedagogia obecności ma szczególnie ważną rolę do odegrania w wychowaniu, gdzie trzeba okazać pełną cierpliwość wobec niejednokrotnego buntu młodych, ich pełnych niepokoju pytań czy nawet agresji^[75].
Nakreśliwszy główne linie „pedagogii przymierza" objawionej w Starym Testamencie, należy ukazać jej kontynuację i pełnię w dziele zbawczym Jezusa Chrystusa. Przedtem jednak dla pełności obrazu trzeba ogólnie omówić i scharakteryzować Ewangelie, które są najbardziej wyraźnym świadectwem pedagogii Chrystusa. Postaramy się ukazać etapy ich powstawania, autorów i adresatów.

-----------------------------------------------------------------------------------

Przypisy:

^[1] Rozważania niniejszego paragrafu zostaną oparte w znacznej mierze na przemyśleniach J. Bagrowicza (zob. J. Bagrowicz, Ideał wychowawczy Starego Przymierza (cz. I). Pedagogia przymierza w Pięcioksięgu, w: A. Rynio [red.], Pedagogika katolicka. Zagadnienia wybrane. Stalowa Wola 1999, s. 143-162).
^[2] Por. Bóg jako nauczyciel, w: L. Ryken, J. C. Wilhoit, T. Longman (red.), Słownik symboliki biblijnej. Obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie w Piśmie Świętym, przekł. Z. Kościuk, Warszawa 2003, s. 572-573.
^[3] Por. J. Bagrowicz, Ideał wychowawczy Starego Przymierza (cz. I). Pedagogia przymierza w Pięcioksięgu, s. 145.
^[4] Por. A. Rynio, Integralne wychowanie w myśli Jana Pawia II, s. 82.
^[5] Por. tamże, s. 87. Warto dodać, że wielokrotnie Jan Paweł II podkreślał, że „godność osoby jest wewnętrznym, wrodzonym i naturalnym znamieniem człowieka, niezależnym od kontekstu społecznego i historycznego. Społeczeństwo i historia nie nadająjej człowiekowi, lecz mają obowiązek jej poszanowania i chronienia" (A. Rynio, Integralne wychowanie w myśli Jana Pawia II, s. 91).
^[6] Trzeba pamiętać, że już pierwsze rozdziały Księgi Rodzaju ujawniają istotną prawdę o człowieku: „Stworzył więc Bóg człowieka" (Rdz 1, 27). Pochodzenie człowieka od Boga jest fundamentalną zasadą, którą wciąż należy przywoływać, gdy chce się poznać istotę człowieczeństwa. Współcześnie, z różnych przyczyn, trudno jest ludziom uznać Boga za początek i cel. Można więc mówić o zatracaniu się świadomości stworzenia (por. A. Makówka, Pedagogia ewangeliczna Jana Pawła II, s. 66).
^[7] Zob. M. Czajkowski, Biblia dziś odczytana, Warszawa 1988, s. 32-35.
^[8] Por. J. Bagrowicz, Ideał wychowawczy Starego Przymierza (cz. I). Pedagogia przymierza w Pięcioksięgu, s. 145.
^[9] Por. J. A. Nowak, Homo religiosus et homo novus, w: A. J. Nowak, T. Paszkowska (red.), Homo novus, Lublin 2002, s. 27; por. A. Makówka, Pedagogia ewangeliczna Jana Pawia II, s. 67.
^[10] Fakt, że człowiek został stworzony na „obraz Boży" oznacza, iż nie może być on nigdy, bez zasadniczego uszczerbku dla swej istoty, zredukowany do tego, co materialne (por. A. Makówka, Pedagogia ewangeliczna Jana Pawła II, s. 67); por. M. Czajkowski, Biblia dziś odczytana, s. 32.
^[11] Por. A. Bonora, Człowiek obrazem Boga w Starym Testamencie, przekł. J. Warzecha, ComP 1982, nr 2, s. 6-7.
^[12] Tamże, s. 8.
^[13] Tamże.
^[14] Por. tamże, s. 9; por. M. Czajkowski, Biblia dziś odczytana, s. 33.
^[15] Por. A. Bonora, Człowiek obrazem Boga w Starym Testamencie, s. 13.
^[16] Por. F. Blachnicki, Kim jest człowiek, s. 21-22.
^[17] Por. S. Chrobak, Inspiracja chrześcijańska w wychowaniu w kontekście listu apostolskiego Jana Pawła II „Novo millennio ineunte", w: A. Murzyn (red.), Przemiany edukacyjne w Polsce i na świecie a modele wychowania. I Konferencja naukowa Zakładu Teorii i Historii Wychowania, Kraków 2001, s. 145.
^[18] Zob. J. Bagrowicz, Ideał wychowawczy Starego Przymierza (cz. I). Pedagogia przymierza w Pięcioksięgu, s. 145.