Kultura Mezopotamska, a Biblia

Wzywanie pomocy ze strony Asyrii jest wyrazem głupoty i naiwności. Asyria nie będzie zbawieniem dla ludu. Prorok zapowiada wygnanie, ale także przyszły powrót. Przytoczymy wypowiedzi Ozeasza dotyczące Asyrii:

Spostrzegł Efraim swoją niemoc, a Juda zobaczył swą ranę. I pospieszył Efraim do Asyrii, zwrócił się Juda do wielkiego króla, lecz on was nie może uleczyć ani uwolnić od rany (Oz 5,13).

Efraim jest jak gołąb naiwny i głupi: wzywają Egipt, idą do Asyrii (Oz 7,11).

Pobiegli do Asyrii jak osioł dziki, samotny: Efraim kupił sobie sprzymierzeńców (Oz 8,9).

Nie będą oni mieszkać dłużej w ziemi Pańskiej, Efraim musi wracać do Egiptu - w Asyrii będą jedli pokarmy nieczyste (Oz 9,3).

Tak, oni muszą wędrować do Asyrii; Egipt ich zbierze, a Memfis pogrzebie, oset pokryje skarby ich ze srebra, a ich namioty porosną cierniami (Oz 9,6).

On sam zostanie zabrany do Asyrii jako danina dla Wielkiego Króla; Efraim okryje się hańbą, Izrael zawstydzi się z powodu swego zamysłu (Oz 10,6).

Jak ptactwo przylecą z Egiptu, i z asyryjskiej ziemi jak gołębie; sprawię, że wrócą do swoich siedzib - wyrocznia Pana (Oz 11,11).

Efraim pasie się wiatrem, za wichrem wschodnim wciąż biega; pomnaża kłamstwa i gwałty, zawiera przymierze z Asyrią, a do Egiptu wywozi oliwę (Oz 12,2).

Asyria nie może nas zbawić - nie chcemy już wsiadać na konie ani też mówić "nasz Boże" do dzieła rąk naszych. U Ciebie bowiem znajdzie litość sierota (Oz 14,4).

Druga Księga Królewska i Księgi Kronik zawierają liczne informacje na temat stosunków panujących pomiędzy dwoma państwami żydowskimi a Asyrią i Babilonią. Jako pierwsze mamy opisane wtargniecie Tiglat-Pilesara, noszącego tytuł koronacyjny Pul, na tereny Państwa Izraelskiego za panowania króla Menachema (752-742). Król izraelski powstrzymał tę inwazję przez złożenie okupu, na który ściągnął opłaty od swoich obywateli.

Za jego [Menachema] czasu wtargnął do kraju Pul, król asyryjski. Menachem dał Pulowi tysiąc talentów srebra, aby zapewnić sobie jego pomoc i umocnić władzę królewską w swoim własnym ręku. Menachem uzyskał te pieniądze od Izraelitów, od wszystkich ludzi zamożnych - po pięćdziesiąt syklów od głowy - aby je wręczyć królowi asyryjskiemu. Wycofał się więc król asyryjski, nie zatrzymując się tam w kraju (2 Krl 15,18-20).

Niedługo po tym wydarzeniu nastąpił kolejny atak Tiglat-Pilesara na Państwo Izraelskie za panowania tak króla Pekacha (740-731), połączony z częściowa deportacja ludności. O tym najeździe czytamy:

Za czasu Pekacha, króla izraelskiego, wtargnął Tiglat-Pileser, król asyryjski, i zajął Ijjon, Abel-Bet-Maaka, Janoach, Kedesz, Chasor, Gilead, Galileję, cały kraj Neftalego, a pojmanych przesiedlił do Asyrii (2 Krl 15,29).

Do tego uprowadzenia nawiązują dwie wzmianki zamieszczone w Pierwszej Księdze Kronik:

Synowie Joela: jego synem Szemajasz, jego synem Gog, jego synem Szimei, jego synem Mika, jego synem Reajasz, jego synem Baal, jego synem Beera, którego król Asyrii Tiglat-Pileser uprowadził do niewoli; był on naczelnikiem Rubenitów (1 Krn 5,4-6).

Bóg Izraela pobudził ducha Pula, króla asyryjskiego, ducha Tiglat-Pilesera, króla asyryjskiego, i uprowadził do niewoli Rubenitów, Gadytów oraz połowę pokolenia Manassesa. Przyprowadził on ich do Chalach, Chabor, Hara i do rzeki Gozan, gdzie przebywają aż do dnia dzisiejszego (1 Krn 5,26).

Pekach w tej sytuacji zagrożenia sprzymierzył się z królem Damaszku^[3] Resinem i stworzyli koalicję antyasyryjską (koalicja syro-efraimska). Do tej koalicji chcieli wciągnąć króla judzkiego, Achaza, który odmówił udziału w tym nie mającym żadnych szans powodzenia przedsięwzięciu, a przez to naraził się na zbrojny atak swych sąsiadów. Obawiając się interwencji Pekacha i Resina, Achaz wbrew upomnieniom proroka Izajasza wezwał na pomoc Asyrię, co miało fatalne skutki. Król musiał drogo zapłacić daniną i zależnością polityczną. Zależność polityczna ułatwiała wpływ asyryjskiego bałwochwalstwa.

Wtedy Achaz wysłał posłów do króla asyryjskiego Tiglat-Pilesera ze słowami: Jestem twoim sługą i twoim synem. Przyjdź i wybaw mnie z ręki króla Aramu i z ręki króla izraelskiego, którzy stanęli przeciwko mnie. Achaz wziął srebro i złoto, które było w świątyni Pańskiej i w skarbcach pałacu królewskiego, i przesłał je królowi asyryjskiemu jako dar hołdowniczy. Król asyryjski wysłuchał go. Wyruszył król asyryjski przeciwko Damaszkowi i zajął go, a mieszkańców zabrał w niewolę do Kir. Resina zaś kazał zabić. Kiedy król Achaz udał się na spotkanie z Tiglat-Pileserem, królem asyryjskim, do Damaszku, ujrzał ołtarz w Damaszku. Wtedy król Achaz przesłał kapłanowi Uriaszowi podobiznę ołtarza i wzorzec całej jego budowy (2 Krl 16,7-10).

Achaz wezwał na pomoc Asyrię i przyjął jej lenne zwierzchnictwo nad państwem judzkim. Uratowało to byt tego państwa, które nie podzieliło losu sąsiadów, podbitych przez Asyrię i włączonych do jej terytorium, ale miało fatalne skutki zwłaszcza w dziedzinie religijnej. Dla świątyni jerozolimskiej nastały czasy upokorzenia.
Najpierw król, zbierając pieniądze na dar hołdowniczy dla władcy asyryjskiego Tiglat-Pilesara, zabrał srebro i złoto świątynne, a następnie przyjmując zwierzchnictwo Asyrii otwarł drogę religii i kultowi pogańskiemu nawet do wnętrza świątyni.
Władcy asyryjscy nie żądali od swych wasali oddawania czci bogom asyryjskim, ale z pewnością było to przez nich mile widziane. Sam król, zapewniając Asyryjczyków o swojej lojalności, udał się do Damaszku i tam musiał złożyć ofiarę na pogańskim ołtarzu, wielu zaś ludzi, widząc powodzenie Asyryjczyków, a słabość wyznawców Jahwe, skłaniało się ku bóstwom, które - wydawało się - bardziej potrafiły sprzyjać swoim czcicielom. To prowadziło do dalszych kroków, o których czytamy w szesnastym rozdziale Drugiej Księgi Królewskiej.
Przede wszystkim Achaza, skłonnego zawsze do synkretyzmu religijnego, zafascynował pogański ołtarz w Damaszku i posłał rozporządzenie kapłanowi Uriaszowi, zawiadującemu świątynią w Jerozolimie, aby zbudował w niej nowy ołtarz na wzór znajdującego się w Damaszku. Kapłan posłuszny królowi wykonał rozkaz, a król po powrocie do Jerozolimy na nowym ołtarzu złożył ofiary, stary zaś nakazał odsunąć na bok. Przy tej okazji dowiadujemy się, że ołtarz w świątyni był wykonany z brązu. Przy opisie natomiast budowy i wyposażenia świątyni w czasach Salomona jest nadmienione, że ołtarz wykonano ze złota.