Cierpienie na przykładzie Psalmu 22. Studium egzegetyczno – teologiczne.

HYMNY

Hymny są wielką grupą pieśni Psałterza, tworzą poematy skierowane wyłącznie ku Bogu; wielbią Jego majestat, chwałę i dobroć^[36]. Na początku zwykle okrzyk podziwu, zachęta do chwalenia Boga; później wychwalenie Jego imienia, przymiotów, czynów dokonanych w przyrodzie^[37] lub dzieł Boga, okazanych w stworzeniu, w prowadzeniu człowieka lub narodu. Hymny były śpiewane w świątyni jerozolimskiej, mogły być również śpiewane indywidualnie lub prywatnie^[38]. Hymny, które znajdują się w psałterzu, jak również inne hymny biblijne czy pozabiblijne składają się z trzech części: 1) z wprowadzenia, 2) z osnowy – części zasadniczej i 3) z zakończenia^[39].
Wprowadzenie zawiera zazwyczaj zachętę skierowana do samego siebie przez Psalmistę do wielbienia Jahwe (Ps 145,1 n), a czasem polecenie skierowane do muzyków i śpiewaków (Ps 33,2), czy do sług (Ps 130,2), czy do synów Bożych (Ps 29,1), czy do sprawiedliwych (Ps 33,1), czy do Jerozolimy (Ps 147,2), czy do wszystkich narodów, czy do wszelkiej istoty żywej (Ps 150,6), czy nawet do wszelkiego stworzenia (Ps 148)^[40].
W osnowie stanowiącej istotna część Hymnu (corpus hymni) mieści się najczęściej uzasadnienie wychwalania Jahwe. Zaczyna się ono albo od spójnika ki, tj. bowiem; bo, ponieważ^[41] (Ps 135,3), od imiesłowu (Ps. 68,9; 114,8; 135,21), lub od zdania względnego (Ps. 66,20; 135,8). Treścią zaś tego uzasadnienia są albo prawdy natury kosmicznej, jak dzieło stworzenia czy rządzenia światem (Ps. 33,5; 94,6), albo natury soteriologicznej, jak fakt wyprowadzenia Izraelitów z Egiptu, opieka podczas podróży poprzez pustynie i pomoc w zdobyciu tejże Ziemi (Ps. 104,5-9; 135,8). Często jest w hymnach motyw szczęścia, który winien skłaniać lud do wychwalania Jahwe (Ps. 111,2; 145,7; 149,2.5)^[42]. Zakończenie hymnu zawiera albo częściowe (Ps 145,21), albo całkowite (Ps 8,10) powtórzenie wprowadzenia, albo też rekapitulacje motywów chwalenia Jahwe (Ps. 29,11; 135,21), albo też słowa skargi i przekleństwa skierowane przeciwko tym, którzy nie wielbią Jahwe (Ps. 19,13nn; 104,35). Czasem w zakończeniu hymnu mieści się wyznanie ufności ku Bogu (Ps 33,20n). Niekiedy wreszcie hymn kończy się samym alleluja (Ps. 113,9; 148,14)^[43].
Oto przykład psalmu, który ma charakter hymnu:
Ps 113,1-9
Wprowadzenie:
1 Alleluja. Chwalcie, słudzy Pańscy, chwalcie imię Pana:
2 Niech imię Pańskie będzie błogosławione odtąd i aż na wieki!
3 Od wschodu słońca aż po zachód jego niech imię Pańskie będzie pochwalone!
Osnowa – część zasadnicza:
4 Pan jest wywyższony ponad wszystkie ludy, Jego chwała sięga ponad niebiosa.
5 Któż jak nasz Pan Bóg, co siedzibę ma w górze,
6 co w dół spogląda na niebo i na ziemię
7 Podnosi nędzarza z prochu, a dźwiga z gnoju ubogiego,
8 by go posadzić wśród książąt, wśród książąt swojego ludu,
9 Ten, co niepłodnej każe mieszkać w domu jako pełnej radości matce synów.
Zakończenie:
^[44].

LAMENTACJE (BŁAGALNE)

Ten rodzaj literacki jest najliczniej reprezentowany w zbiorze kanonicznym Psałterza^[45]. W tych psalmach psalmista zwykle na początku zwraca się do Boga; potem przedstawia swoją potrzebę i błaga o pomoc. Bywają w tych błaganiach także: oskarżenia wrogów, wyznanie własnej winy, powoływanie się na swoja niewinność, apel do przymiotów Bożych, obietnica wdzięczności, nadzieja lub pewność wysłuchania, dziękczynienie za przewidzianą łaskę^[46].
Gatunek ten jest poza Psałterzem znany też jest w księgach biblijnych (np.: Jr, Jb, Syr), ale także w literaturze pozabiblijnej^[47]. Składa się tak jak hymn z trzech części: 1) z wprowadzenia, 2) z błagalnej prośby, 3) z zakończenia^[48].
Wprowadzenie zaczyna się zazwyczaj od wezwania imienia Bożego (Jahwe lub Elohim) i od wołania o pomoc (Ps 142,2; por. 51,3)^[49]. Błagalna prośba stanowi istotna cześć lamentacji. Prośba ta obejmuje zwykle parę elementów, które nie zawsze występują w prośbie w tym samym porządku. Ważniejszymi elementami są: a) żałosna skarga, b) usilna prośba, c) ufne wyznanie lamentującego, że go Bóg wysłucha^[50].
Lamentacje nie mają jakiegoś określonego zakończenia. Często kończyły się błogosławieństwem (Ps. 5,13; 26,12; 18,9), ponowieniem ufności, albo dziękczynieniem. W tym ostatnim wypadku narzuca się pytanie, jak mógł dziękować lamentujący, gdy znajdował się w ucisku? Wydaje się, że dziękczynienie w lamentacjach było jedynie literacką kompozycją, wskazującą na to, że utwór ów został napisany wtedy, gdy już minął ucisk i niebezpieczeństwo jakiejś jednostki czy całego narodu^[51]. Tak się przedstawia psalm, który zalicza się do grupy lamentacji:
Ps 54,1-9
1 Kierownikowi chóru. Na instrumenty strunowe. Pieśń pouczająca. Dawidowa.
2 Gdy Zifejczycy przybyli do Saula, mówiąc: Oto Dawid u nas się ukrywa.
Wprowadzenie
3 Boże, zbaw mnie, w imię swoje, swoja mocą bron mojej sprawy!
4 Boże, słuchaj mojej modlitwy, nakłoń ucha na słowa ust moich!
Osnowa – cześć zasadnicza
5 Bo powstają przeciwko mnie pyszni, a gwałtownicy czyhają na moje życie; nie maja Boga przed swymi oczyma.
6 Oto Bóg mi dopomaga, Pan podtrzymuje me życie.
7 Niechaj zło spadnie na moich przeciwników i przez wzgląd na Twą wierność zniwecz ich!
Zakończenie
8 Będę Ci chętnie składać ofiarę, sławić Twe imię, bo ono jest dobre,
9 bo wybawi mię z wszelkiej udręki, a moje oko ogląda hańbę moich wrogów^[52].