Cierpienie na przykładzie Psalmu 22. Studium egzegetyczno – teologiczne.

H. Gunkel, którego odkrycia wyznaczają nowa erę w badaniach nad psalmami mówi, że teksty biblijne są utworami literackimi i rządzą się właściwymi dla literatury prawami. Podstawowym obowiązkiem badacza jest określenie rodzaju literackiego analizowanego tekstu, by następnie ustalić jego gatunek. W celu określenia gatunku literackiego poszczególnych psalmów Gunkel zastosował potrójne kryterium:
- związek danej grupy utworów z określonym środowiskiem powstania,
- wspólna idea przewodnia, myśl, zasadnicza treść,
- charakterystyczna forma, właściwa dla wyrażenia danych treści.
Gunkel stosując to kryterium wyróżnia takie gatunki psalmów:
• hymny
• lamentacje jednostki
• lamentacje narodu
• psalmy dziękczynne jednostki
• psalmy królewskie;
wyodrębnił też pięć mniejszych gatunków:
• psalmy pielgrzymkowe
• psalmy dziękczynne Izraela
• psalmy historyczne
• psalmy o Prawie
• psalmy mieszane – w których są zespolone różne gatunki^[19].
Gatunek literacki psalmów określany jest słowami:
• mizmôr (57 razy) – psalm
• šir (30 razy) – pieśń
• t^efillâh (5 razy) – modlitwa
• t^ehillâh (1 raz) – pieśń pochwalna

Na czele 10, a na końcu 11 psalmów umieszczone jest słowo Alleluja, które wzywa do chwalenia Jahwe i zwraca uwagę, że dany psalm jest hymnem.
O. Synowiec pisze, że mniej są zrozumiałe takie określenia jak miktâm – psalm błagalny; maskîl – psalm dydaktyczny i šiggâjôn - lamentacje^[20].
Księga psalmów nie jest dziełem jednego człowieka ani owocem jednej chwili twórczego natchnienia^[21]. Tradycja chrześcijańska nazywa Księgę Psalmów „Psałterzem Dawida”, ponieważ w tytułach wielu Psalmów jest, bowiem wymienione imię Dawida; przed tym imieniem stoi przyimek l^e, a wiec, LeDAWID, co się tłumaczy jako dopełniacz od imienia Dawid, tj. „Dawida”, co wskazuje na rzeczywistego lub rzekomego autora psalmu. Wyrażenie to znaczy równie dobrze „dla Dawida”, „w związku z Dawidem”, lub „o Dawidzie”. Nie można tu wyciągnąć żadnych dokładnie sprecyzowanych wniosków, a problem dokładnego autorstwa jest anachroniczny^[22]. W TM 73 razy, a w LXX 83 razy^[23]; podane są również informacje o okolicznościach, w jakich Dawid miał się modlić słowami tego Psalmu^[24]. Każdy psalm ma w swoim tytule wymienione imiona; i tak: wspomnianego już Dawida, Asafa (12 razy), Korachitów (11 razy), Salomona (2 razy), Mojżesza (1 raz) Hemana (1 raz) i Etana (1 raz). Dla ustalenia autorstwa i czasu powstania Psalmów musimy uciec do kryteriów wewnętrznych – badania treści i formy literackiej poszczególnych Psalmów^[25].
Jeżeli chodzi o czas powstania psalmów to współczesna egzegeza jest konieczny do przedstawienia i zarazem trudny do przedstawienia^[26], a wiec do wyjaśnienia każdego psalmu potrzebne jest ustalenie gatunku literackiego i poznanie czasu powstania tego utworu^[27]. Według badań – studiów biblijnych obecny kształt psałterza tworzył się stopniowo i zwiększały się zbiory pieśni religijnych w ciągu kilku wieków, od Dawida do ostatniego proroka po niewoli babilońskiej (ok. 1000 – 400 r. p. Chr.). Nie jest to prawdopodobne, aby zawierał większą ilość psalmów z czasów po Ezdraszu i Nehemiaszu lub machabejskich (III – II w. p. Chr.). Jest kwestią sporną miedzy uczonymi czy istnieją psalmy pochodzące z tej epoki^[28].
Nie ulega jednak wątpliwości, że w „Psałterzu” jest szereg psalmów, które powstały po upadku państwa judzkiego w roku 587/586 p. Chr., ponieważ ich treść albo zakłada upadek tego państwa (np.: Ps 74), lub wspomina czasy niewoli babilońskiej (Ps 137) i jej zakończenie (Ps 126)^[29]. Współczesne badania ukazują stan wiedzy o czasie powstania poszczególnych psalmów; i tak np.: Ps 1 – po niewoli, Ps 15 – przed niewolą, Ps 22 – po niewoli, Ps 109 – przed niewolą, Ps 145 – po niewoli, Ps 150 – po niewoli^[30]. W badaniach nad pochodzeniem psalmów bibliści nie zawsze są zgodni w wynikach badań, a co do niektórych psalmów przyznają się otwarcie, że nie są w stanie ustalić czasu ich powstania^[31].


1.2 Pochodzenie Psalmów.

Studia nad gatunkami literackimi psalmów są stosunkowo niedawne. Największe zasługi ma w tym względzie wspomniany już H. Gunkel^[32]. Stworzonego przez niego zasady badań tego zagadnienia są dzisiaj uznawane powszechnie za słuszne. Badania nad gatunkami literackimi psalmów nie osiągnęły końcowego studium. Dlatego też miedzy podziałami psalmów na gatunki, jakie podają różni egzegeci, zachodzą mniejsze lub większe rozbieżności, chociaż jest zauważalna zależność od podziału przedstawionego przez H. Gunkela^[33].
H. Gunkiel wyodrębnił – jak zostało już to wspomniane – następujące gatunki psalmów: hymny, lamentacje jednostki, lamentacje narodu, psalmy dziękczynne jednostki, psalmy królewskie^[34]. O. Wójcik pisze, że można łatwo zauważyć różnice w psalmach – ma tu na myśli treść i formę; jest jednak miedzy niektórymi psalmami dość wyraźne pokrewienstwo^[35].