Odkrywając tajemnicę Kościoła w Starym Testamencie

Czy w ofiarniczym rytuale Izraela, którego istota pozwala głębiej rozumieć tajemnicę Eucharystii znajdziemy także odniesienia do samego terminu „Eucharystia”?

Greckie pojęcie eucharistia (gr. εὐχαριστία) oznacza „dziękczynienie”, „wdzięczność”. Stary Testament zna szczególny rodzaj „ofiar dziękczynnych” za doznane ocalenie (hebr. tôdā(h)), składanych w jerozolimskiej świątyni. Księga Kapłańska mówi o trzech sytuacjach, w których można złożyć, omówioną już wcześniej, ofiarę „wspólnotową” czy „komunijną”: „dziękczynienie” (hebr. tôdā(h)), „wypełnienie złożonego ślubu” (hebr. neder) oraz „dobrowolne pragnienie ofiarodawcy” (hebr. n^edābā(h)) (Kpł 7,11-18). Tradycja żydowska wyrażała przekonanie, że po ustaniu wszystkich rytuałów ofiarniczych, jedynie ofiara dziękczynna nigdy nie ustanie. Hebrajska nazwa tôdā(h)), która znajduje się zarówno w sformułowaniu „ofiara dziękczynna”, jak i „pieśń dziękczynna” pochodzi od czasownika jādā(h), oznaczającego „uwielbienie”. Ten ścisły związek „dziękczynienia” z „uwielbieniem” można dostrzec w Psalmie 107, w którym pojawia się wspomniana terminologia: „Niech wielbią (hebr. jôdû) PANA za Jego łaskę i za cuda Jego wobec synów ludzkich! Niech składają ofiary dziękczynne i z radością obwieszczają Jego dzieła” (Ps 107,21-22). W Psalmie 26 lamentujący przystępując do złożenia ofiary obmywał ręce na znak swej niewinności: „Obmywam ręce na znak niewinności i obchodzę Twój ołtarz, PANIE, aby składać uwielbienie, śpiewać pieśń dziękczynną i opowiadać o wszystkich Twych cudach” (Ps 2,6-7). Można powiedzieć, że zarówno wspomniane rytualne gesty, jak i same słowa psalmu tworzą coś na kształt jednego obrzędu. We wspomnianym „uwielbieniu” (hebr. tôdā(h)), które składa Bogu psalmista można dostrzec starotestamentową zapowiedź Eucharystii. Zachęta do wyrażenia wdzięczności Bogu jest bowiem istotną częścią Eucharystii, która jest ofiarą uwielbienia. W świetle przytoczonych tekstów wyraźnie widać, że śpiewane podczas składanej ofiary hymny odgrywają wyjątkową rolę jako liturgiczny śpiew, będący milszy Bogu niż składane żertwy ofiarne: „Będę chwalił pieśnią imię Boga, wysławiał Go dziękczynieniem (hebr. tôdā(h)). Gdyż to milsze jest PANU od młodego cielca, co ma już rogi i racice” (Ps 69,31-32). Można powiedzieć, że w pewnym momencie formowania się zgromadzenia Izraela ważniejsze niż krwawe ofiary było uwielbienie Boga, z którego naprawdę rodzi się liturgiczna wspólnota. Wewnętrzna postawa serca uczestników liturgii wielbiących Boga ma istotne znaczenie w tworzeniu starotestamentowej wspólnoty, zapowiadającej Kościół. Najważniejszym świadectwem potwierdzającym, że ofierze Eucharystii od początku towarzyszył śpiew hymnów, czerpiących natchnienie z psalmów dziękczynnych (hebr. tôdā(h)) jest sławny hymn eucharystyczny z końca I wieku, zaczynający się od słów: „Dziękujemy Ci (gr. eucharistoumen soi), Ojcze nasz, za święty winny szczep Dawida (…)”.