Teologia Księgi Daniela

W opowiada­niach podkreśla się, że Bóg ratuje z niebezpieczeństwa śmierci natychmiast, już tutaj na ziemi. Wszyscy ci, którzy zaufają Bogu, mogą być pewny, że nie zosta­ną opuszczeni, co więcej, dzięki wierności cieszą się Jego życzliwością, są przez Niego obdarzeni szczególnymi zdolnościami, które w konsekwencji umożliwiają im odnoszenie sukcesów w pogańskim otoczeniu, a nawet zdobywanie wysokich stanowisk na dworze pogańskich królów. Również w apokaliptycznych wizjach (Dn 7-12) Bóg jest ukazany jako ocalający tych, którzy są Mu wierni. Jed­nakże w apokaliptycznych wizjach zostaje rozszerzona perspektywa działania Boga, który nie przychodzi już z pomocą bezpośrednio, jak w opowiadaniach, ale Jego nagroda zostaje przeniesiona na życie po śmierci. Maśkîlîm (mędrcy) poddani prześladowaniom ze strony pogańskiego króla, cierpiący i ponoszący śmierć otrzymują jako zapłatę życie wieczne (12, 2-3). Bóg jest sprawiedliwy i za­wsze wierny wobec tych, którzy są Jemu wierni.
Bóg, którego czczą Żydzi, jest ukazany jako Ten, który zna wszystko: lecz jest Bóg w niebiosach, który objawia tajemnice (2, 28). On jest źródłem mądrości (2, 20-21). To, co jest zakryte przed ludźmi Bóg odkrywa i pozwala poznać nawet pogańskim władcom (2, 30), co prowadzi do uznania Jego wielkości przez Nabuchodonozora: rzeczywiście, Bóg wasz jest Bogiem bogów i Panem królów, objawiają­cym tajemnice (2, 47). W Dn 4 interwencja Boga wobec Nabuchodonozora koń­czy się jego wyznaniem: wychwalam, wywyższam i oddaję cześć Królowi niebios, ponieważ wszystkie Jego dzieła są prawdą, Jego drogi są sprawiedliwością, a tych, którzy kroczą w pysze, potrafi upokorzyć (w. 34). Warto zauważyć, że w Księdze Daniela rozpoznanie wielkości, potęgi i mocy Boga przez pogańskich królów prowadzi do Jego uwielbienia, wysławiania, uznania, że On jest Najwyższy, co więcej według Dn 4 podstawowym wymogiem, aby król mógł sprawować władzę, jest to, aby uznał, że Najwyższy sprawuje władzę (ww. 14. 22-23. 29), co jednak nie jest równoznaczne z nawróceniem. Interesujący jest fakt, że nawrócenie Nabu­chodonozora zostaje wyrażone w wersji greckiej (LXX) w Dn 4.
W Księdze Daniela Bóg jest jednak przedstawiony przede wszystkim jako Pan historii, który kontroluje bieg wydarzeń, a jako Król niebios (4, 34) oraz Bóg bogów i Pan królów (2, 47) sprawuje władzę nad ziemskimi imperiami i ich władcami. W Dn 2 zostaje uwypuklona wszechmoc Boga, która polega nie tyl­ko na tym, że objawia on królowi sen i daje jego wyjaśnienie, ale przede wszyst­kim objawia mu, co stanie się przy końcu dni (w. 28). Jedynie Bóg, który kontro­luje przyszłość może ją objawić człowiekowi. Co więcej, Bóg nie tylko objawia przyszłość, ale również kieruje historią tak, aby wszystko wypełniło się zgodnie z Jego zamiarem. O kontroli, którą Bóg sprawuje nad biegiem wydarzeń, jest mowa w Dn 4, gdzie zostaje wyjaśniony królowi sens a zarazem cel jego snu: aby poznali żyjący, że Najwyższy sprawuje władzę w królestwie ludzkim, i komu chce, daje je, i najniższego z ludzi ustanawia nad nim (w. 14). Wyższość Boga nad kró­lami ziemskimi przejawia się w tym, że to właśnie On usuwa królów i ustanawia królów (2, 21), jest również Tym, który potrafi upokorzyć tych, którzy kroczą w py­sze (4, 34). W dwóch opowiadaniach (Dn 4 i 5) tematem głównym jest sąd nad ziemskimi królami. W obydwu przypadkach akcent położony jest na interwencję Boga w historię ziemskich władców, gdzie na zasadzie kontrastu przedstawia się główny temat: to Bóg, a nie ziemscy królowie, jest prawdziwym i jedynym Panem historii, od którego zależy sprawowanie władzy w imperiach ziemskich. Jako je­dyny Władca chce być uznany za takiego przez ziemskich królów, ponieważ to On ma moc dawać i odbierać władzę monarchom. Jeżeli władca ziemskiego kró­lestwa jest w stanie uznać wyższość władzy Boga nad sobą, to otrzymuje on pa­nowanie (Nabuchodonozor w Dn 4), lecz jeżeli poprzez swoją arogancję i pychę tego nie uzna, wtedy panowanie jest mu odbierane (Baltazar w Dn 5). Absolutna władza Boga obejmuje nie tylko władców ziemskich królestw, ale również istoty niebiańskie: wszyscy mieszkańcy ziemi jakby się nie liczą, według swojej woli czyni wśród zastępu niebios i mieszkańców ziemi (4, 32). Jest zatem prawdziwym i je­dynym Władcą całego wszechświata. W apokaliptycznych wizjach ten motyw jest jeszcze bardziej uwypuklony. Sekwencja następujących po sobie królestw zmierza do z góry ustalonego przez Boga kresu. Z powodu nasilającego się zła, wszystkie ziemskie imperia zostaną ostatecznie unicestwione, a na ich miejsce zostanie ustanowione przez Boga wieczne i niezniszczalne królestwo. Bieg histo­rii, w którym pojawiają się i upadają kolejne imperia ziemskie, nie jest niczym innym jak powolnym, ale nieuchronnym zmierzaniem do nastania ostatecznego panowania Boga. Księga Daniela podkreśla, że historia nie jest zbiegiem przy­padkowych wydarzeń, ale jest realizacją Bożego planu, który nią kieruje. Histo­ria ma ściśle określony sens, ponieważ zmierza do wyznaczonego celu, który jest ustalony przez Boga.